DOSYA-2: GEREDE SİSTEMİGerede Sistemi`nin hizmete alınması ile Filyos yukarı havzasından bulunan Ulusu Çayı suları Işıklı Regülatörü ile çevrilerek yılda 226 milyon metreküp su Çamlıdere baraj gölüne iletilmiş olacaktır. Söz konusu Gerede Sistemi kapsamında ana iş kalemi olan 31,6 km uzunluğunda ve 4,5 metre çapındaki iletim tüneli inşaatına 2010 yılında başlanmış olup, sözleşmesinde iş bitim tarihi 2014 yılının Aralık ayıdır. Öngörülenin iki katından uzun bir süredir yapımı devam eden Gerede Tüneli inşaatının ?Keşif Artışları`yla ihale öncesi belirlenen yatırım tutarının birkaç katına mal olacağı tahmin edilmektedir.
2019 yılının ilk günlerinde DSİ Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamada, Gerede Tüneli delme işleminin tamamlandığı yer aldı. Ardından da ASKİ Genel Müdürlüğünden ?Gerede suyu şubat sonunda musluklardan akacak` haberi ajanslara düştü. Herne kadar ?Yerel Seçimler` öncesi ?Gerede Tüneli`nin açılışının yetiştirilebileceği beklendi ise de, böylesi bir törene cüret edilemedi? "Gerede Sistemi`nin hizmete alınması ve Ulusu Çayı sularının Çamlıdere barajına sorunsuz aktarılması için daha yapılacak çeşitli testlerin, işletmeye alma çalışmalarının, birçok iş ve işlemin bulunduğu gözden uzak tutulmaması gerektiğini bundan önceki ?Ankara Su Durumu Raporları`mızda ısrarla belirtmiş ve altını çizmiştik. Haklı çıktık bir kez daha? Şimdi, yine yineliyoruz; "tünel su aktarmaya başladığında (sistem işletmeye alındığında), ne gibi teknik sorunlarla karşılaşılabileceği henüz bilinmemektedir"?
Bunca yıl geciktirilmiş, gecikmiş bir projenin ?aceleye getirilmemesi` gerektir! Daha önce de sık sık dile getirdiğimiz öngörebilen sorunlar arasında;
-1980`lerden 2004 yılına kadar gerek DSİ, gerek su yapıları konusunda ülkemizin önde gelen planlama, proje ve müşavirlik hizmeti veren kuruluşları, gerekse kredi sağlayan yabancı kurumların uzmanları tarafından araştırılan, incelenen, çeşitli alternatifler geliştirilip aralarından teknik ve ekonomik olarak seçtikleri Gerede Tüneli projesi yerine, şu anda uygulanan 31,6 kilometrelik tünel inşaatı bizatihi sorunun ana kaynağıdır.
-Bu seçilen proje ile ilgili yeterince gerekli temel araştırmaların (jeolojik, sismik, jeofizik, zemin, kayaç vb.) yerine getirilmeden uygulamaya konulması, inşaatı sırasında beklenmedik sorunlarla karşılaşılmasına, dört yıl içerisinde tamamlanıp hizmete alınması beklenirken (!), neredeyse 10 yılı bulacak zorlu bir çalışmanın içine girilmesine neden olmuştur.
-Tünel çalışmaya başladığında -Ilısu Deresi (Gerede) suyunu Işıklı Regülatöründen Çamlıdere Baraj Gölüne aktarmaya başladığında-, yani işletmeye alındığında, birtakım olumsuzlukların yaşanabileceğini, geçmişte ?Kınık Tüneli`nde karşılaştığımız sorunlara benzer durumlarla karşılaşılabileceğinden endişe duymaktayız.
-Tünelin geçtiği güzergâhtaki yerel fay hatlarında olası hareketlilik, tünelin sızdırmazlık durumu, tünelin düşük kotlarındaki bölümlerde yeraltısuyunun etkileri ve en önemlisi tünelin geçtiği güzergâhtaki kayaçların ve zeminin niteliği (özellikle montmorinolitte türü kilin davranışı) önemli görülmekte ve olası olumsuzluklara karşı şimdiden tedbirli davranılması gerekli görülmektedir.
Son Durum
Gerede Tüneline su aktaracak Ulusu Çayı üzerindeki regülatörde (yükleme havuzunda) su tutulmaya başlamış ancak yeterli düzeye erişemediğinden (ki Anadolu`daki akarsuların en düşük akımlarına denk gelmektedir içinde bulunduğumuz ve önümüzdeki ay) testlere ve işletme öncesi denemelere henüz başlanamamıştır.
EK BİLGİ-1: 2018 YILI BÜTÜNÜNDE ANKARA`YA SAĞLANAN TOPLAM İÇMESUYU
2018 yılı içerisinde, yani 365 günde Ankara içmesuyu şebekesine İvedik ve Pursaklar Arıtma tesislerinden yaklaşık toplam 417 milyon metreküp su verilmiştir.
Bu miktarın yaklaşık 20,2 milyon metreküpü, Çubuk-II baraj gölünden Pursaklar Arıtma Tesisine iletilip arıtıldıktan sonra Pursaklar ve kuzeyindeki yerleşimlerde tüketilmiştir.
Ankara`ya sağlanan içmesuyunun neredeyse %95`inden fazlasını karşılayan İvedik Arıtma Tesisinden şehir şebekesine verilen yaklaşık toplam 396,5 milyon metreküpün yaklaşık toplam 178,5 milyon metreküpünü Kızılırmak suyu oluşturmuştur. Bir başka anlatımla, Kızılırmak suyunun 2018 yılı bütününde sağlanan toplam içmesuyu içerisindeki payı %45`in biraz üzerinde gerçekleşmiş bulunmaktadır.
KESİKKÖPRÜ BARAJI POMPA İSTASYONU 2018 YILINDA ARALIKSIZ ÇALIŞTI
2018 yılında (28 ila 31 Mart günleri dışında, Kesikköprü baraj gölünden Kızılırmak-Ankara İletim hattına aralıksız su (basılmış) pompalanmış bulunmaktadır! Ancak 2017 yılı dönemi ile 2018 yılının ilk iki ayında İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine yaklaşık 130 kilometre uzaklıkta bulunan ve yaklaşık 700 metrelik bir terfi yüksekliği gerektiren bu ana isale hattına pompalanan Kızılırmak ham suyunun tam (net) miktarı, dolayısıyle İvedik`te hangi oranda paçallandığı (harmanlandığı) konusunda kesin ve sağlıklı verilere ulaşma şansı bulunamamıştır.
Bu süre içinde aralıklarla da olsa, Kesikköprü barajından günde yaklaşık 270 bin ile 550 bin metreküp arasında Kızılırmak ? Ankara Ana İsale Hattı`ndan İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine hamsu iletildiği değerlendirilmektedir. 2018 yılı bütününde, söz konusu miktarda suyun pompalama elektrik (enerji) giderinin ayda en az iki haneli milyon TL olabileceğinin de altının çizilmesi gerektir.
Kızılırmak suyunun paçallanması ya da belirli oranlarda harmanlanması sonucu konutlarımızın musluklarından akan içmesuyu şebeke suyunda Kızılırmak suyunun koku, renk, tat vb. olumsuzlukların bulunmasının yanı sıra, sülfat, klor, sertlik ve bir takım ağır metal derişimlerinin de zaman zaman standartları zorladığı, hatta aştığı bilinmektedir. Özellikle, Hirfanlı ve Kesikköprü baraj göllerinde ilkbahar başı ve sonbahar sonlarında beklenen doğal ?alt-üst olma` (lake over-turn) durumunun yaşandığı haftalar ile mart sonu, nisan ve mayıs ayı başlarında oluşabilecek ?alg patlaması` (algea bloom) dönemlerinde Kızılırmak ham suyunun tadında, kokusunda ve renginde olumsuzluklar olması kaçınılmazdır?
2019 YILINDA ANKARA`YA POMPALANAN KIZILIRMAK SUYUOcak ayında toplam 16 milyon 829 bin, Şubat ayında ise toplam 15 milyon 278 bin metreküp Kızılırmak ham suyu Kesikköprü barajından İvedik Arıtma Tesisine pompalanmıştır. İvedik Arıtma Tesisinden Ankara içmesuyu şebekesine verilen suyun Ocak ayında yaklaşık %50,4`ü, Şubat ayında ise yaklaşık %45,7`si Kızılırmak suyu idi!
Mart ayında sadece 7 gün Kızılırmak suyu aktarılmış, bu bir haftalık süre içinde pompalanan Kızılırmak suyunun toplamı ise sadece 2 milyon 476 bin metreküp düzeyinde kalmıştır?
8 Mart 2019 gününden buyana Kızılırmak`tan Ankara`ya su verilmemektedir! EK BİLGİ-2:GEÇMİŞ YILLARDA İÇMESUYUNA UYGULANAN ZAMLAR
İçmesuyu Birim Fiyatları:
-Aralık 2014`te Su Birim Fiyatı: 2,8075 TL / m3
-Aralık 2015`te Su Birim Fiyatı: 3,1500 TL / m3
-Aralık 2016`da Su Birim Fiyatı: 3,5666 TL / m3
-Aralık 2017`de Su Birim Fiyatı: 4,1680 TL / m3
-Aralık 2018`de Su Birim Fiyatı: 4,7500 TL / m3
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Yıllık Zam Oranları:
2014 ? 2015 yılları arasındaki artış oranı: % 12,20
2015 ? 2016 yılları arasındaki artış oranı: % 13,21
2016 ? 2017 yılları arasındaki artış oranı: % 16,88
2017 ? 2018 yılları arasındaki artış oranı: % 13,96
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Dönemsel Zam Oranları:
Son 4 yıldaki (2014 ? 2018 arası) artış oranı: % 69,19
Son 3 yıldaki (2015 ? 2018 arası) artış oranı: % 50,79
Son 2 yıldaki (2016 ? 2018 arası) artış oranı: % 33,18
Son üç yıllık süre içerisinde Ankara içmesuyu birim fiyatına yapılan aylık zamlar ve seçili ölçütlere göre dönemsel fiyat artışları aşağıdaki tabloda verilmektedir.
2016, 2017 ve 2018 YILI Aylık SU BİRİM FİYATLARI DÖKÜMÜ ve ANALİZİ Tarih | Birim Fiyat (TL / m3) | Net Fark (TL) | Ardışık Artış Oranı (%) | Yıl Başına göreArtış Oranı (%) |
Aralık 2014 | 2,807 | Aylık | Aylık | Toplam |
Aralık 2015 | 3,150 | 0,343 | | 12,20 |
Ocak 2016 | 3,350 | 0,200 | 6,350 | 6,35 |
Şubat 2016 | 3,370 | 0,020 | 0,600 | 6,98 |
Mart 2016 | 3,370 | - | - | 6,98 |
Nisan 2016 | 3,378 | 0,008 | 0,220 | 7,24 |
Mayıs 2016 | 3,398 | 0,020 | 0,590 | 7,87 |
Haziran 2016 | 3,443 | 0,045 | 1,330 | 9,30 |
Temmuz 2016 | 3,458 | 0,015 | 1,345 | 9,78 |
Ağustos 2016 | 3,470 | 0,012 | 0,347 | 10,16 |
Eylül 2016 | 3,470 | - | - | 10,16 |
Ekim 2016 | 3,480 | 0,010 | 0,288 | 10,48 |
Kasım 2016 | 3,509 | 0,029 | 0,833 | 11,40 |
Aralık 2016 | 3,566 | 0,057 | 1,624 | 13,21 |
Ocak 2017 | 3,673 | 0,107 | 3,001 | 3,00 |
Şubat 2017 | 3,800 | 0,127 | 3,458 | 6,56 |
Mart 2017 | 3,880 | 0,080 | 2,105 | 8,81 |
Nisan 2017 | 3,920 | 0,040 | 1,031 | 9,93 |
Mayıs 2017 | 3,953 | 0,033 | 0,842 | 10,85 |
Haziran 2017 | 3,973 | 0,020 | 0,506 | 11,41 |
Temmuz 2017 | 3,980 | 0,007 | 0,176 | 11,61 |
Ağustos 2017 | 4,002 | 0,022 | 0,553 | 12,23 |
Eylül 2017 | 4,030 | 0,028 | 0,700 | 13,01 |
Ekim 2017 | 4,048 | 0,018 | 0,447 | 13,52 |
Kasım 2017 | 4,100 | 0,052 | 1,285 | 14,97 |
Aralık 2017 | 4,168 | 0,068 | 1,659 | 16,88 |
Ocak 2018 | 4,238 | 0,070 | 1,679 | 1,68 |
Şubat 2018 | 4,272 | 0,034 | 0,802 | 2,50 |
Mart 2018 | 4,357 | 0,085 | 1,990 | 4,54 |
Nisan 2018 | 4,457 | 0,100 | 2,295 | 6,93 |
Mayıs 2018 | 4,568 | 0,111 | 2,490 | 9,60 |
Haziran 2018 | 4,695 | 0,127 | 2,780 | 12,64 |
Temmuz 2018 | 4,866 | 0,171 | 3,642 | 16,75 |
Ağustos 2018 | 4,978 | 0,122 | 2,507 | 19,43 |
Eylül 2018 | 4,833 | -0,145 | -2,913 | 15,95 |
Ekim 2018 | 4,620 | -0,213 | -4,407 | 10,84 |
Kasım 2018 | 4,745 | 0,125 | 2,706 | 13,84 |
Aralık 2018 | 4,750 | 0,005 | 0,105 | 13,96 |
NOT: 2018 yılında ASKİ "Su Tüketim Faturası"nda yer alan ?ŞBYOB` (maktu her faturada 5,00 TL) ile ?KDV Tutarı (TL) %18` kalemindeki bedel Ocak 2019 dönemi faturalarına yansıtılmamıştır (boş bırakılmış, bedelleri alınmamıştır).
Oysa ?Çevre Temizlik Vergisi`ne ciddi zam yapılmıştır! 2018 yılında su birim fiyatının yaklaşık %6,74`ü oranında fatura toplam bedeline eklenen vergi, 2019 yılının ilk üç aylık döneminde %8,29 olarak tahakkuk ettirilmiştir?