Ankara Su Durumu Raporu
(20 Kasım 2019 günü itibariyle)
Eklenme Tarihi: 31/03/2020
Ankara Su Durumu Raporu (20 Kasım 2019 günü itibariyle)
?Pastırma Yazı`nın son demleri?
Ekim, Kasım ayları Anadolu topraklarında suyun en az bulunduğu dönemdir. Akarsularımızda suyun debisinin ve akışının az, yeraltı suyu seviyesinin de en düşük olduğu; göllerimizde, göletlerimizde ve özellikle içmesuyu baraj göllerimizde su miktarının en alt düzeylerde gözlendiği zamandır?
SU, KIT KAYNAKTIR; Kıt kaynaklara gösterilecek özen sadece tüketicilerden beklenemez. İlgili idarelerin bilimsel verilere dayalı, zamanında ve teknik kurallarına uygun olarak sistemdeki bileşenleri doğru bir biçimde işletmeleri de önem taşır.
Su varken tasarruf edilir? ?YOK`tan tasarruf olmaz!
SU KAYIP VE KAÇAKLARI
Kente verilen toplam su miktarı ile ölçülen ve karşılığı alınan (tüketilen) su miktarı arasındaki fark, ?su kayıp ve kaçağı` olarak adlandırılır. Literatürde ?unaccounted for` olarak nitelendirilen bir bakıma kayıt dışı kayıplardır. Bunlar kısaca fiziki kayıplar, kaçak kullanımlar ve geri dönüşü sağlanmayan tüketimlerdir.
Ankara içmesuyu sistemi kayıp/kaçak oranının %40`ın üzerinde olduğu, bunun yaklaşık dörtte üçünün fiziki kayıplardan oluştuğu tahmin edilmektedir.
Kayıp ve kaçak oranının %30 seviyelerine çekilmesi, örneğin halen Ankara`yı besleyen Akyar ve Eğrekkaya barajlarından birer tane daha sisteme eklemekle eşdeğer bir ek kaynak yaratmak demektir.
Kayıp ve kaçak konusu, özellikle aşırı iklim olaylarının yaşandığı, kaynakların kıt olduğu, yeni yatırım ödeneklerinin sınırlı ve kısıtlı olduğu günümüzde ivedi ve öncelikli olarak gündemde tutulmalı, çalışmalar bir plan/program çerçevesinde sürdürülmeli, gereken önlemler alınmalıdır.
Farklı bir yaklaşımla;
Şehir içmesuyu şebekesinden tüketilen net su miktarı kişi başına günde 105 litre, bir başka anlatımla ayda kişi başına yaklaşık 3 metreküp olduğu değerlendirilmektedir. Oysa arıtma tesisinden içmesuyu şebekesine verilen, sağlanan brüt su miktarının ise kişi başına günde 255 litreyi bulduğu hesaplanmıştır.
Buna göre, toplam brüt kayıp/kaçak oranı; 105/255 = %58 çıkmaktadır!
Bu ciddi oranın içerisinde; kentiçi sulama, temizleme, kanal açma, park-bahçe kullanımları, cami/vakıf/okul vb. tüketimleri, patlaklar, fiziki sızıntılar-kayıplar, kaçak kullanımlar vb. unsurların yer aldığı dikkate alınmalıdır.
DİKKAT! HAZAN MEVSİMİ BİTMEDİ?
Caddeler, sokaklar, kaldırımlar sararıp dökülen ve savrulan yapraklarla boyanmaya, kaplanmaya başladı? Aksatmadan bunları toplamak ve uzaklaştırmak bu hazan mevsiminde önem taşımaktadır. Yakında gireceğimiz yağışlı dönem, caddelerde, sokaklarda, kaldırımlarda özgürce savrulan yaprakları en kısa yoldan yağmur ızgaraları ile buluşturacak, ızgaraları aşanlar rögarları, yağmursuyu kanallarını tıkayacak, geri tepmeler yaşanacak ve belki de su baskınlarına bile neden olabilecektir? Kentin drenaj ?yağmursuyu- şebekesinin bakım ve onarımlarının yapılması; ızgaraların, mazgalların, rögarların temizlenmesi, elden geçirilmesinin tam zamanıdır!
ELEKTRİK ZAMLARININ SUYUMUZA ETKİSİ
Son aylarda elektrik birim fiyatlarına ardı ardına yapılan zamlar kullanıma sunulan içmesuyunun maliyetini de ciddi bir biçimde artırmıştır. Herne kadar Ankara içmesuyu barajlarından İvedik Arıtma Tesisine cazibe ile iletilse de, kentin büyük bir bölümüne ?kent nüfusunun yaklaşık %85`ine- (850`li kotlardan 1300 metreli kotlara kadar) kademeli pompajlarla içmesuyu sağlanmaktadır. Gerek arıtma tesisinin işletilmesi, gerekse pompa (terfi) istasyonlarının çalıştırılması büyük miktarlarda elektrik enerjisi tüketmektedir. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde içmesuyu birim fiyatlarında artış kaçınılmazdır!
İŞLETMEDE OLAN ANKARA İÇMESUYU BARAJLARI
Ankara`ya içme, kullanma ve endüstri suyu sağlayan (Kesikköprü Barajı dışında) tüm yüzeysel su kaynakları Ankara`nın kuzeyinde bulunmaktadır. Bunlardan Akyar barajı sularını Eğrekkaya barajına, Eğrekkaya ve Kavşakkaya barajları da Kurtboğazı barajına depoladıkları suları aktarmaktadır. Kurtboğazı ve Çamlıdere barajlarından da hamsu İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine iletilmektedir. Çubuk-II Barajında depolanan sular ise Pursaklar İçmesuyu Arıtma Tesisine verilmektedir. Tümü cazibeyle ?pompajsız, enerji gidersiz- çalışmaktadır.
Söz konusu içmesuyu kaynağı baraj gölleri arasında Kızılırmak üzerindeki Kesikköprü barajının adı ?planlamalarda içmesuyu kaynağı olarak değerlendirilmediği için, bizce de- anılmamaktadır. Ayrıca, birkaç yıl önce hizmete alınan Elmadağ Kargalı Yeraltı barajı kapasitesi diğerleri yanında o kadar küçüktür ki (Akyar barajının yüzde biri, Çubuk-II barajının yaklaşık kırkta biri) hesaplamalarda ihmal edilebilecek boyuttadır. Ankara`ya sağlanan toplam içmesuyu`nun yaklaşık %95`i İvedik Arıtma Tesisinden şebekeye verilmektedir. Arta kalanın büyük bir bölümü de Çubuk-II barajından (Pursaklar Arıtma Tesisinde arıtıldıktan sonra) karşılanmaktadır.
19 Kasım 2019 günü ANKARA`YA SAĞLANAN SU
İvedik Arıtma Tesisi`ne; Kurtboğazı Barajından 676 375, Çamlıdere Barajından da 545 000 metreküp olmak üzere toplam 1 milyon 221 bin 375 metreküp hamsu iletilmiştir.
Çubuk-II barajından Pursaklar Arıtma Tesisi`ne ise 69 400 metreküp hamsu aktarılmıştır.
19 Kasım 2019 günü Akyar Barajından Eğrekkaya Barajına 160 bin metreküp, Eğrekkaya barajından ise 400 bin metreküp olmak üzere toplam 560 bin metreküp su Kurtboğazı barajına aktarılmıştır.
Gün bütününde İvedik ve Pursaklar Arıtma Tesislerinden toplam brüt
1 milyon 290 bin 775 metreküp su Ankara içmesuyu şebekesine verilmiş bulunmaktadır.
8 Mart 2019 gününden buyana Kızılırmak`tan Ankara`ya su verilmemektedir!
İvedik Arıtma Tesisi ile konutunuz arasındaki ana besleme hatlarında, ara depolarda, pompa istasyonlarında, ev bağlantınızda, konut içi su tesisatınızda ve binanızın deposunda herhangi bir kayıp/kaçak kirlenme vb. risk taşıyan dış unsurlar bulunmuyorsa, Ankara şebeke suyunu dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz!
Ankara`ya İçmesuyu Sağlayan Barajlardaki DOLULUK ORANLARI - Yüzde (%)
(4 Aralık 2018, 24 Nisan, 23 Ağustos, 10 Ekim ve 19 Kasım 2019 günleri)
Baraj Adı | Bize göre | ASKİ`ye göre |
04/12 | 24/04 | 23/08 | 10/10 | 19/11 | 04/12 | 24/04 | 23/08 | 10/10 | 19/11 |
Kurtboğazı | 53,53 | 67,92 | 44,23 | 48,38 | 43,36 | 56,52 | 69,68 | 47,82 | 51,70 | 47,00 |
Çamlıdere | 6,97 | 16,19 | 12,27 | 9,07 | 6,67 | 18,41 | 26,50 | 23,06 | 20,26 | 18,15 |
Eğrekkaya | - 0,34 | 64,68 | 64,85 | 52,69 | 39,19 | 20,22 | 69,96 | 70,09 | 60,79 | 50,46 |
Akyar | 0,20 | 78,68 | 69,43 | 50,99 | 36,20 | 13,35 | 79,78 | 71,95 | 56,34 | 43,82 |
Kavşakkaya | 10,92 | 84,50 | 39,31 | 9,27 | 4,12 | 16,09 | 85,40 | 42,83 | 14,53 | 9,69 |
Çubuk-II | 35,20 | 99,29 | 74,93 | 62,79 | 52,67 | 36,48 | 100,00 | 75,86 | 63,83 | 53,80 |
TOPLAM | 9,85 | 29,61 | 21,95 | 16,52 | 12,56 | 20,71 | 38,06 | 31,34 | 26,57 | 23,10 |
Baraj doluluk oranlarındaki fark, ASKİ`nin baraj gölünde depolanan mevcut toplam brüt suyu, bizim ise aktif hacimdeki toplam net suyu esas alarak doluluk oranlarını hesaplamaktan kaynaklanmaktadır.
19 Kasım 2019 günü itibariyle yukarıdaki tabloda yer alan Ankara İçmesuyu Barajlarında güvenilir olarak çekilebilecek net su miktarı toplamı yaklaşık 175 milyon metreküptür. Söz konusu barajlara hiç su gelmese bile, baraj göllerinde depolanmış olan mevcut net su, Ankara`nın yaklaşık 135 günlük tüketimini karşılayabilecek düzeydedir.
19 Kasım 2019 günü itibariyle Ankara İçmesuyu Barajlarında depolanan toplam su miktarı (mevcut su hacmi) ise, yaklaşık 366 milyon metreküptür. Bu miktara karşılık gelen doluluk oranı yaklaşık %23,07 olup, Ankara`nın yaklaşık 280 günlük tüketimini karşılayacak düzeyde olduğu ileri sürülebilir. Bu varsayıma dayalı kaba hesaplama, 19 Kasım günü Ankara`ya verilen yaklaşık 1,29 milyon metreküp içmesuyu miktarı üzerinden yapılmıştır.
Son 14 yılın 19 Kasım günü itibariyle barajlarımızda depolanan toplam su miktarının en yüksek (maksimum) depolama kapasitesine olan oranları ise aşağıda sıralanmaktadır.
YIL | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
DOLULUK (%) | 16,06 | 9,93 | 9,02 | 22,60 | 37,87 | 37,14 | 41,16 |
YIL | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
DOLULUK (%) | 38,49 | 29,04 | 37,05 | 29,18 | 21,43 | 21,16 | 23,07 |
2019 YILININ EN YÜKSEK DOLULUK ORANI
14 Mayıs 2019 Salı günü Ankara içmesuyu barajları toplamında en yüksek doluluk oranına ulaşılmıştır. Barajlardaki aktif hacim toplamlarının oranı %29,75, mevcut toplam suyun (su hacminin) oranı ise %38,11`i bulmuştur.
Barajlarımızdaki doluluk oranlarının kasım ayı boyunca da düşmeye devam edeceği öngörülmektedir.
ANKARA İÇMESUYU BARAJLARINDAN BUHARLAŞMA ve SULAMAYA VERİLEN SU
2019 yılında Ankara içmesuyu barajlarından buharlaşan ve sulamaya verilen su miktarları aylar itibariyle aşağıdaki tabloda verilmiştir. (birim: metreküp)
Aylar | Buharlaşma | Sulama |
Mayıs | 1 753 000 | 22 500 |
Haziran | 4 163 000 | 1 449 800 |
Temmuz | 5 887 000 | 4 918 700 |
Ağustos | 6 103 000 | 3 985 000 |
Eylül | 3 799 000 | 919 000 |
Ekim | 879 000 | - |
Kasım | 1 220 000 | - |
TOPLAM | 23 804 000 | 11 295 000 |
Yaz aylarında tüm Ankara içmesuyu barajları göl yüzeylerinden genellikle Mayıs ? Kasım döneminde yaklaşık 6 ay süresince buharlaşma olmaktadır. 2019 yılı bütününde toplam 23 milyon 804 bin metreküp su buharlaşmıştır.
2018 yılında bu miktar toplam 24 milyon 670 bin 500 metreküp olmuştu. 6 ayda, Ankara`nın yaklaşık 20 günlük su tüketimini karşılayabilecek miktardaki kaynak baraj gölü yüzeylerinden buharlaşma yolu ile eksilmiştir?
Ankara`ya içmesuyu sağlayan barajlardan genellikle Mayıs ? Eylül ayları boyunca Kurtboğazı, Eğrekkaya ve Akyar barajlarından sulama mevsimi kayda değer miktarda sulama suyu çekilmektedir. 2019 yılında toplam 11 milyon 295 bin metreküp su, sulama amacıyla çekilmiş bulunmaktadır.
2018 yılında çekilen su miktarı ise toplam 11 milyon 002 bin 450 metreküpü bulmuştu?
ANKARA`DA İÇMESUYU FİYATLANDIRMASI
Ankara`da ASKİ abonelerinin faturalarına yansıyan su bedelleri toplamı 5 farklı bileşenden oluşmaktadır. Bunlar; su bedeli, atıksu bedeli, Şube yolu payı, KDV ile Çevre Vergisidir. Su birim fiyatındaki artış, ?şube yolu payı` ve ?Çevre Vergisi` hariç diğer kalemlere de yansımaktadır.
2015 yılı içinde ?şube yolu payı` aylık maktu 4,89 TL olup, ?Çevre Vergisi` ise ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 26 kuruştur. Atıksu bedeli su bedelinin %50`si olarak eklenmekte, ayrıca toplam tutar üzerinden %8 oranında KDV eklenmektedir.
Ancak, faturalarınızdaki kalemleri dikkatli bir biçimde incelediğinizde söz konusu KDV oranının % 10`un üzerinde tahakkuk ettirildiği görülebilecektir. Öte yandan, Mayıs ayından buyana, KDV kapsamında her bir faturada 90 kuruşluk bir meblağın da tahsil edildiği görülmektedir!
2016 yılı başında ?şube yolu payı` aylık maktu 4,89 dan 5,00 TL`ye artırılmış olup, ?Çevre Vergisi` ise ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 26 Kuruş`tan 27 Kuruş`a yükselmiştir. 2017 yılında ise ?şube yolu payı` aylık maktu 5,00 TL olarak tahsil edilmiş olup, ?Çevre Vergisi` ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 27 Kuruş`tan 28 Kuruş`a yükselmiştir. Bunun yanı sıra, aylık toplam içmesuyu ve atıksu bedeli üzerinden %8 oranında KDV tahakkuk ettirilmiş ayrıca her bir faturaya 90 kuruşluk ek, bir tür vergi/rüsum/harç vb. maktu olarak eklenmiştir. 2018 yılı başında ?şube yolu payı` aylık maktu 5,00 TL olup, ?Çevre Vergisi` ise beher metreküp içmesuyu karşılığında 28 Kuruş`tan 32 Kuruş`a yükseltilmiştir.
Mart ayında tahakkuk ettirilen Şubat dönemi su faturalarında yer alan konutlar için Ankara şebeke suyu birim fiyatında bir önceki döneme göre yaklaşık net %30 oranında indirime gidilmiştir. Son 9 ayda su birim fiyatlarında artış olmamıştır.
SON AYLARDAKİ İÇMESUYU BİRİM FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER
Dönem | Birim Fiyat (TL / m3) | Net Fark (TL) | Ardışık Artış Oranı (%) | Yıl Başına göre Artış Oranı (%) |
Aralık 2018 | 4,750 | 0,005 | 0,105 | 13,96 |
Ocak 2019 | 4,555 | -0,195 | -4,105 | -4.105 |
Şubat 2019 | 3,330 | -1,225 | -26,894 | -29,894 |
Mart 2019 | 3,330 | 0,000 | 0,000 | -29,894 |
| 
|
|
|
|
Ekim 2019 | 3.330 | 0,000 | 0,000 | -29.894 |
NOT: Geçmiş yıllarda içmesuyuna uygulanan zamlar ve su birim fiyatlarındaki gelişmelere ilişkin ayrıntılı bilgi ve veri raporumuzun sonunda, ?EK BİLGİ-2` altında yer almaktadır?
İÇTİĞİMİZ SU ile ilgili ELALTI BİLGİSİ
Su, çok basit (!) bir maddedir; iki Hidrojen atomu ile bir Oksijen atomu. Ancak suya özellik ve nitelik katan içinde barındırdığı minerallerin miktarı, dağılımı ve bileşimidir. Pınar ve doğal kaynak suları, arıtılmış yüzeysel sulara göre genellikle daha lezzetlidir.
Her tükettiğimiz besinde olduğu gibi suyun da kalitelisi, iyisi; kalitesizi kötüsü vardır.
Musluklarımızdan akan suyun sağlıklı, iyi, güvenilir ve içilebilir kalitede olması esastır.
Bunu sağlamak başta yerel yönetimlerin görevi ve sorumluluğudur.
Paketlenmiş ya da damacana sularında cam şişedekilerin, plastik iseler kalın ve koyu renkte olanlarının ve güneşte bekletilmemişlerin yeğlenmesi daha sağlıklı olacaktır.
Son yıllarda yapılan araştırma bulgularına göre, suyu yeterince tüketmenin hastalık önleyici olduğu, boşaltım sistemi kanseri ve kalp krizi riskini azalttığı gözlenmiştir. Günde iki bardak ve daha az su içenlerin kalp hastalığından ölüm riski, beş bardak ve daha fazla içenlerinkine göre yaklaşık iki katı olarak bulunmuştur.
Susuz yaşam düşünülemez? Her insanın vazgeçilmez yaşam hakkıdır su.
Suya erişim, en temel insan haklarından biridir.
Suyun yerini başka hiçbir içecek tutamaz; SU, sadece SU olarak içilmelidir!
Mineral zengini ve alkali değeri yüksek suların daha yararlı olduğunun altı çizilmektedir.
İçtiğimiz suyu kısa aralıklarla, tüm güne yayarak, düzenli tüketmek doğrusudur.
Susuz kalmak; belleği zayıf düşürür, tansiyonu düşürür, yorgun düşürür; depresif ruh haline, kafa karışıklığına yol açar; bağışıklığı zayıflatır, kabız bırakır; göz kuruluğuna, reflüye ve mide yangısına neden olur; uyku hali yapar, daha çok yedirir?
İçtiği suda bir lezzet bulmak ister insan?
20 Kasım 2019
Hasan AKYAR
(İMO Ank. Şb. ?Su Çalışma Grubu` adına)
MERAKLISINA NOTLAR
ANADOLU HALKLARININ GÜNCESİ
Anadolu halklarının yüzyıllardır yaşadığı, gözlediği, deneyimlediği, biriktirdiği, belleklerine kaydedip nesiller boyu aktardığı doğa olaylarından kasım ve aralık aylarına ilişkin değerlendirilebilecek bilgiler aşağıda yer almaktadır.
KASIM Ayı Güncesi:
01-Rüzgârların şiddetlenme mevsimi
04-Lodos rüzgârı
06-Kuş Geçimi Fırtınası
09-Çiğ düşme zamanı (çiy inmesi)
09-Kasım Fırtınası
11-Mevsim dışı (mevsimsiz) sıcaklar
12-Pastırma yazı başlangıcı
13-Cemaziyelevvel başlangıcı
15-Güney rüzgârlarının esmesi
16-Fırtına (3 gün)
20-Haşaratın gizlenmesi
23-Fırtına
26-Pastırma Yazı sonu
27-Ağaçların suyunun çekilmesi
29-Ülker (dönümü) Fırtınası
Kasım Ayında Ayrıca Olacak Bitecekler:
01-Saltanatın Kaldırılması (1922)
01-Harf Devrimi (1928)
02-08-Lösemili Çocuklar Haftası
03-09-Organ Nakli Haftası
04-UNESCO`nun Kuruluşu (1946)
06-YÖK`ün Kuruluşu (1981)
08-Dünya Radyoloji Günü
10-Atatürk`ün Vefatı (1938)
15-KKTC`nin ilanı (1983)
16-Uluslararası Hoşgörü Günü
17-Son padişah Vahdettin`in ülkeden ayrılması (1922)
19-TRT İstanbul Radyosu`nun yayına başlaması (1949)
20-Dünya Çocuk Hakları Günü
22-Lozan Konferansı`nın başlaması (1922)
24-30-Öğretmenler Haftası
26-Gelibolu`nun kurtuluşu (1922)
27-Tekke ve Zaviyelerin kapatılması (1925)
30-Türbe, Tekke ve Zaviyelerin kaldırılması (1925)
**--**
ARALIK Ayı Güncesi
01-Soğukların başlangıcı
02-04-Ülker Dönümü fırtınaları
06-Kuzey Rüzgârlarıın esmeye başlaması
07-Yaprak dökümünün sonu
09-Karakış fırtınası
16-Fırtına
19-Zemherinin başlangıcı
20-Şebiyelda (en uzun gecelerin) başlangıcı
21- Gün Dönümü Fırtınası
22-Zemherinin başlangıcı (40 gün)
23-Erbain`in başlangıcı
26-Şebiyelda (en uzun gecelerin) sonu
28-Gün Dönümü Fırtınası
29-Şiddetli rüzgârlar
Aralık Ayında Ayrıca Olacak Bitecekler:
01-Dünya AIDS Günü
03-Dünya Özürlüler Günü
04-Siyasal Bilgiler Fakültesi`nin (Mülkiye Mektebi) kuruluşu (1877)
10-İnsan Hakları Beyannamesi`nin kabulü (1948)
10-Dünya İnsan Hakları Günü
11-17-Mevlana Haftası
12-18-Tutum, Yatırım ve Türk Malları (Yerli Mallar) Haftası
16-Osmanlı`da İlk Matbaa (1727)
23-Birinci Meşrutiyetin İlanı (1876)
23-Menemen Hadisesi (1930)
26-Milâdi Takvime geçilmesi (1925)
27-Erzincan Depremi (1939)
31-Sultanahmet Camiinin temelinin atılması (1609)
OLASI DEPREMİN SUYUMUZA OLASI ETKİLERİ
Su, belki de depremden en fazla etkilenen, etkilendikten sonra da en fazla etkileyen madde/varlıktır! Denizlerde (uç noktası ?tsunami`), göllerde dalga etkisi depremden daha fazla yıkıcı olabilir. Yeraltısuyunun yüzeye yakın olduğu alanlarda borulanma, momentum, ilave itki (suyun kaldırma gücü!) gibi ek olumsuz etkiler de beklenmelidir.
Konutlardaki, apartmanlardaki, iş merkezlerindeki su tesisatının hasar göreceği, binaların çatı katlarındaki su tankları/depolarının ciddi sorunlar yaratabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Depreme dayanıklı tasarlayıp inşa edilen baraj ve göletlerde depolanmış suyun dalgalanması, rezonansa gelmesi ile çarpan etkisinin gücü küçümsenmemelidir.
Olası şiddetli bir depremde kent içerisindeki büyük hacimli dağıtım depolarında, büyük çaplı su iletim borularında oluşacak hasar sonrası ani ve kısa süreli ciddi su baskınlarının yaşanabileceği dikkate alınmalıdır.
Deprem toplanma alanları bu tür risk taşıyan yörelerden, düşük kotlu meydanlardan, dere yataklarına yakın bölgelerden uzak seçilmelidir. Olası deprem ardından içmesuyu şebekesinin hasar göreceği, şebeke suyunun kesilebileceği, susuzluk yaşanabileceği, suların kirlenebileceği, mikrobiyolojik yönden sağlıksız olabileceği, salgın hastalıklara ortam oluşturabileceği göz önünde bulundurulmalıdır?
DOSYA-1: ANKARA`DA SU TÜKETİMİ ve ÇİM SULAMA
Ankara kent merkezine (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Sincan, Yenimahalle) sağlanan içmesuyunun neredeyse tamamı İvedik ve Pursaklar Arıtma Tesisinden karşılanmaktadır. İçmesuyu artıma tesislerine Ankara`nın kuzeyinde yer alan barajlarda düzenlenen ve depolanan nispeten temiz ve kirlenmeye karşı korunmuş yüzeysel sular iletilmektedir.
Son yıllarda Ankara içmesuyu şebekesine günde ortalama brüt 1,0 ile 1,5 milyon metreküp arıtılmış su verilmektedir. 2018 yılını örnek alacak olursak; İvedik ve Pursaklar Arıtma tesislerinden 2018 yılı bütününde yaklaşık toplam 420 milyon metreküp su verilmiştir. Bu miktarın yaklaşık 20 milyon metreküpü Çubuk-II barajından Pursaklar Arıtma Tesisine iletilen sudur.
Bir günde sağlanan en yüksek içmesuyu miktarı 27 Ağustos 2018 günü 1 525 026 m3, 06 Eylül 2018 günü ise 1 492 800 m3 olmuş, bir günde sağlanan en düşük içmesuyu miktarı ise 13 Nisan 2018 günü 1 009 940 m3, 07 Mart 2018 günü 1 063 200 m3 ve 25 Ocak 2018 günü de 1 091 700 m3 olarak gerçekleşmiştir. Yakın geçmişte, 2016 yılında 11 Ağustos günü 1 398 900 m3, 2015 yılında 31 Temmuz günü 1 352 842 m3 tüketim miktarları olarak dönemlerindeki en yüksek değerlere ulaşmıştır.
Ankara`nın genelde bir ?memur kenti` olduğu, özellikle eğitim ve sağlık sektörlerinde ağırlıklı faaliyet gösterdiği değerlendirildiğinde, nüfusunun en yoğun bulunduğu dönemlerin kış ve bahar ayları olduğu görülür. Ankara`da yaşayanların genellikle tatil yaptıkları, memleketlerini ziyaret ettikleri, eğitim kurumlarının kapalı olduğu ve hastanelerdeki yoğunluğun azaldığı yaz aylarında kent nüfusunun yaklaşık %30 dolaylarında düştüğü görülmektedir. Daha açık anlatımla; ilk, orta ve liselerin kapanması, üniversitelerin öğretime ara vermesi, hastanelerde yatan hasta sayısının azalması, bunlara eşlik edenlerin, ebeveynlerin gitmesi, esasen bir memur kenti olan Ankara`da çalışanların büyük bir bölümünün tatile çıkması da değerlendirildiğinde, toplam su tüketiminin de azımsanamayacak ölçüde düşmesi beklenir. Ancak yaşanan, bunun tam tersidir! Yaz aylarındaki su tüketiminin yıllık ortalamanın kimi dönemler %30`un üzerinde gerçekleştiği, kimi günler ise neredeyse %50 arttığı bilinmektedir.
Bu durumun tek mantıklı açıklaması, yaz aylarında şehir içmesuyu şebekesinden yapılan sulamalardır. Özellikle refüjlerdeki, kavşaklardaki, yol kenarlarındaki alanları kaplayan ve buralarda yetiştirilmeye/yaşatılmaya çalışılan çim ekili sahalardır. Bitki örtüsü içinde en fazla su tüketen, suya en hassas, özenli ve düzenli bakım isteyen çimdir. Dolayısıyla Ankara`nın yeşillendirilmesinde çim tercih edilmemelidir. Mevcut çim ekili alanların da ciddi bir biçimde azaltılmasına gidilmeli, hem bakımı kolay hem de ek sulama ihtiyacı bulunmayan alternatif bitki türleri yeğlenmelidir. Ankara coğrafyasına, florasına ?doğal bitki örtüsüne- çim, çimen, çayır uygun değildir.
Kıt kaynaklara gösterilecek özen sadece tüketicilerden beklenemez. İlgili idarelerin bilimsel verilere dayalı, zamanında ve teknik kurallarına uygun olarak sistemdeki bileşenleri doğru bir biçimde işletmeleri de önem taşır. SU, KIT KAYNAKTIR!
DOSYA-2: GEREDE SİSTEMİ
Gerede Sistemi`nin hizmete alınması ile Filyos yukarı havzasından bulunan Ulusu Çayı suları Işıklı Regülatörü ile çevrilerek yılda 226 milyon metreküp su Çamlıdere baraj gölüne iletilmiş olacaktır. Söz konusu Gerede Sistemi kapsamında ana iş kalemi olan 31,6 km uzunluğunda ve 4,5 metre çapındaki iletim tüneli inşaatına 2010 yılında başlanmış olup, sözleşmesinde iş bitim tarihi 2014 yılının Aralık ayıdır. Öngörülenin iki katından uzun bir süredir yapımı devam eden Gerede Tüneli inşaatının ?Keşif Artışları`yla ihale öncesi belirlenen yatırım tutarının birkaç katına mal olacağı tahmin edilmektedir.
2019 yılının ilk günlerinde DSİ Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamada, Gerede Tüneli delme işleminin tamamlandığı yer aldı. Ardından da ASKİ Genel Müdürlüğünden ?Gerede suyu şubat sonunda musluklardan akacak` haberi ajanslara düştü. Herne kadar ?Yerel Seçimler` öncesi ?Gerede Tüneli`nin açılışının yetiştirilebileceği beklendi ise de, böylesi bir törene cüret edilemedi? "Gerede Sistemi`nin hizmete alınması ve Ulusu Çayı sularının Çamlıdere barajına sorunsuz aktarılması için daha yapılacak çeşitli testlerin, işletmeye alma çalışmalarının, birçok iş ve işlemin bulunduğu gözden uzak tutulmaması gerektiğini bundan önceki ?Ankara Su Durumu Raporları`mızda ısrarla belirtmiş ve altını çizmiştik. Yinelemekte yarar var; "tünel su aktarmaya başladığında (sistem işletmeye alındığında), ne gibi teknik sorunlarla karşılaşılabileceği henüz bilinmemektedir"?
Bunca yıl geciktirilmiş, gecikmiş bir projenin ?aceleye getirilmemesi` gerektir! Daha önce de sık sık dile getirdiğimiz öngörebilen sorunlar arasında;
-1980`lerden 2004 yılına kadar gerek DSİ, gerek su yapıları konusunda ülkemizin önde gelen planlama, proje ve müşavirlik hizmeti veren kuruluşları, gerekse kredi sağlayan yabancı kurumların uzmanları tarafından araştırılan, incelenen, çeşitli alternatifler geliştirilip aralarından teknik ve ekonomik olarak seçtikleri Gerede Tüneli projesi yerine, şu anda uygulanan 31,6 kilometrelik tünel inşaatı bizatihi sorunun ana kaynağıdır.
-Bu seçilen proje ile ilgili yeterince gerekli temel araştırmaların (jeolojik, sismik, jeofizik, zemin, kayaç vb.) yerine getirilmeden uygulamaya konulması, inşaatı sırasında beklenmedik sorunlarla karşılaşılmasına, dört yıl içerisinde tamamlanıp hizmete alınması beklenirken (!), neredeyse 10 yılı bulacak zorlu bir çalışmanın içine girilmesine neden olmuştur.
-Tünel çalışmaya başladığında -Ilısu Deresi (Gerede) suyunu Işıklı Regülatöründen Çamlıdere Baraj Gölüne aktarmaya başladığında-, yani işletmeye alındığında, birtakım olumsuzlukların yaşanabileceğini, geçmişte ?Kınık Tüneli`nde karşılaştığımız sorunlara benzer durumlarla karşılaşılabileceğinden endişe duymaktayız.
-Tünelin geçtiği güzergâhtaki yerel fay hatlarında olası hareketlilik, tünelin sızdırmazlık durumu, tünelin düşük kotlarındaki bölümlerde yeraltısuyunun etkileri ve en önemlisi tünelin geçtiği güzergâhtaki kayaçların ve zeminin niteliği (özellikle montmorinolitte türü kilin davranışı) önemli görülmekte ve olası olumsuzluklara karşı şimdiden tedbirli davranılması gerekli görülmektedir.
Son Durum
Gerede Tüneline su aktaracak Ulusu Çayı üzerindeki regülatörde (yükleme havuzunda) su tutulmaya başlamış ancak yeterli düzeye erişemediğinden (ki Anadolu`daki akarsuların en düşük akımlarına denk gelmektedir içinde bulunduğumuz aylar) işletme öncesi denemeler tamamlanamamıştır.
EK BİLGİ-1:
2018 YILI BÜTÜNÜNDE ANKARA`YA SAĞLANAN TOPLAM İÇMESUYU
2018 yılı içerisinde, yani 365 günde Ankara içmesuyu şebekesine İvedik ve Pursaklar Arıtma tesislerinden yaklaşık toplam 417 milyon metreküp su verilmiştir.
Bu miktarın yaklaşık 20,2 milyon metreküpü, Çubuk-II baraj gölünden Pursaklar Arıtma Tesisine iletilip arıtıldıktan sonra Pursaklar ve kuzeyindeki yerleşimlerde tüketilmiştir.
Ankara`ya sağlanan içmesuyunun neredeyse %95`inden fazlasını karşılayan İvedik Arıtma Tesisinden şehir şebekesine verilen yaklaşık toplam 396,5 milyon metreküpün yaklaşık toplam 178,5 milyon metreküpünü Kızılırmak suyu oluşturmuştur. Bir başka anlatımla, Kızılırmak suyunun 2018 yılı bütününde sağlanan toplam içmesuyu içerisindeki payı %45`in biraz üzerinde gerçekleşmiş bulunmaktadır.
KESİKKÖPRÜ BARAJI POMPA İSTASYONU 2018 YILINDA ARALIKSIZ ÇALIŞTI
2018 yılında (28 ila 31 Mart günleri dışında, Kesikköprü baraj gölünden Kızılırmak-Ankara İletim hattına aralıksız su (basılmış) pompalanmış bulunmaktadır! Ancak 2017 yılı dönemi ile 2018 yılının ilk iki ayında İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine yaklaşık 130 kilometre uzaklıkta bulunan ve yaklaşık 700 metrelik bir terfi yüksekliği gerektiren bu ana isale hattına pompalanan Kızılırmak ham suyunun tam (net) miktarı, dolayısıyle İvedik`te hangi oranda paçallandığı (harmanlandığı) konusunda kesin ve sağlıklı verilere ulaşma şansı bulunamamıştır.
Bu süre içinde aralıklarla da olsa, Kesikköprü barajından günde yaklaşık 270 bin ile 550 bin metreküp arasında Kızılırmak ? Ankara Ana İsale Hattı`ndan İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine hamsu iletildiği değerlendirilmektedir. 2018 yılı bütününde, söz konusu miktarda suyun pompalama elektrik (enerji) giderinin ayda en az iki haneli milyon TL olabileceğinin de altının çizilmesi gerektir.
Kızılırmak suyunun paçallanması ya da belirli oranlarda harmanlanması sonucu konutlarımızın musluklarından akan içmesuyu şebeke suyunda Kızılırmak suyunun koku, renk, tat vb. olumsuzlukların bulunmasının yanı sıra, sülfat, klor, sertlik ve bir takım ağır metal derişimlerinin de zaman zaman standartları zorladığı, hatta aştığı bilinmektedir. Özellikle, Hirfanlı ve Kesikköprü baraj göllerinde ilkbahar başı ve sonbahar sonlarında beklenen doğal ?alt-üst olma` (lake over-turn) durumunun yaşandığı haftalar ile mart sonu, nisan ve mayıs ayı başlarında oluşabilecek ?alg patlaması` (algea bloom) dönemlerinde Kızılırmak ham suyunun tadında, kokusunda ve renginde olumsuzluklar olması kaçınılmazdır?
2019 YILINDA ANKARA`YA POMPALANAN KIZILIRMAK SUYU
Ocak ayında toplam 16 milyon 829 bin, Şubat ayında ise toplam 15 milyon 278 bin metreküp Kızılırmak ham suyu Kesikköprü barajından İvedik Arıtma Tesisine pompalanmıştır. İvedik Arıtma Tesisinden Ankara içmesuyu şebekesine verilen suyun Ocak ayında yaklaşık %50,4`ü, Şubat ayında ise yaklaşık %45,7`si Kızılırmak suyu idi!
Mart ayında sadece 7 gün Kızılırmak suyu aktarılmış, bu bir haftalık süre içinde pompalanan Kızılırmak suyunun toplamı ise sadece 2 milyon 476 bin metreküp düzeyinde kalmıştır?
8 Mart 2019 gününden buyana Kızılırmak`tan Ankara`ya su verilmemektedir!
EK BİLGİ-2:
GEÇMİŞ YILLARDA İÇMESUYUNA UYGULANAN ZAMLAR
Dönemsel içmesuyu birim fiyatları ve artış oranları aşağıda listelenmekte ve devamındaki tabloda seçili ölçütlere göre son yıllar içerisinde Ankara içmesuyu birim fiyatına yapılan aylık zamların dökümü verilmektedir.
İçmesuyu Birim Fiyatları:
-Aralık 2014`te Su Birim Fiyatı: 2,8075 TL / m3
-Aralık 2015`te Su Birim Fiyatı: 3,1500 TL / m3
-Aralık 2016`da Su Birim Fiyatı: 3,5666 TL / m3
-Aralık 2017`de Su Birim Fiyatı: 4,1680 TL / m3
-Aralık 2018`de Su Birim Fiyatı: 4,7500 TL / m3
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Yıllık Zam Oranları:
2014 ? 2015 yılları arasındaki artış oranı: % 12,20
2015 ? 2016 yılları arasındaki artış oranı: % 13,21
2016 ? 2017 yılları arasındaki artış oranı: % 16,88
2017 ? 2018 yılları arasındaki artış oranı: % 13,96
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Dönemsel Zam Oranları:
Son 4 yıldaki (2014 ? 2018 arası) artış oranı: % 69,19
Son 3 yıldaki (2015 ? 2018 arası) artış oranı: % 50,79
Son 2 yıldaki (2016 ? 2018 arası) artış oranı: % 33,18
2016, 2017 ve 2018 YILI Aylık SU BİRİM FİYATLARI DÖKÜMÜ ve ANALİZİ
Tarih | Birim Fiyat (TL / m3) | Net Fark (TL) | Ardışık Artış Oranı (%) | Yıl Başına göre Artış Oranı (%) |
Aralık 2014 | 2,807 | Aylık | Aylık | Toplam |
Aralık 2015 | 3,150 | 0,343 | | 12,20 |
Ocak 2016 | 3,350 | 0,200 | 6,350 | 6,35 |
Şubat 2016 | 3,370 | 0,020 | 0,600 | 6,98 |
Mart 2016 | 3,370 | - | - | 6,98 |
Nisan 2016 | 3,378 | 0,008 | 0,220 | 7,24 |
Mayıs 2016 | 3,398 | 0,020 | 0,590 | 7,87 |
Haziran 2016 | 3,443 | 0,045 | 1,330 | 9,30 |
Temmuz 2016 | 3,458 | 0,015 | 1,345 | 9,78 |
Ağustos 2016 | 3,470 | 0,012 | 0,347 | 10,16 |
Eylül 2016 | 3,470 | - | - | 10,16 |
Ekim 2016 | 3,480 | 0,010 | 0,288 | 10,48 |
Kasım 2016 | 3,509 | 0,029 | 0,833 | 11,40 |
Aralık 2016 | 3,566 | 0,057 | 1,624 | 13,21 |
Ocak 2017 | 3,673 | 0,107 | 3,001 | 3,00 |
Şubat 2017 | 3,800 | 0,127 | 3,458 | 6,56 |
Mart 2017 | 3,880 | 0,080 | 2,105 | 8,81 |
Nisan 2017 | 3,920 | 0,040 | 1,031 | 9,93 |
Mayıs 2017 | 3,953 | 0,033 | 0,842 | 10,85 |
Haziran 2017 | 3,973 | 0,020 | 0,506 | 11,41 |
Temmuz 2017 | 3,980 | 0,007 | 0,176 | 11,61 |
Ağustos 2017 | 4,002 | 0,022 | 0,553 | 12,23 |
Eylül 2017 | 4,030 | 0,028 | 0,700 | 13,01 |
Ekim 2017 | 4,048 | 0,018 | 0,447 | 13,52 |
Kasım 2017 | 4,100 | 0,052 | 1,285 | 14,97 |
Aralık 2017 | 4,168 | 0,068 | 1,659 | 16,88 |
Ocak 2018 | 4,238 | 0,070 | 1,679 | 1,68 |
Şubat 2018 | 4,272 | 0,034 | 0,802 | 2,50 |
Mart 2018 | 4,357 | 0,085 | 1,990 | 4,54 |
Nisan 2018 | 4,457 | 0,100 | 2,295 | 6,93 |
Mayıs 2018 | 4,568 | 0,111 | 2,490 | 9,60 |
Haziran 2018 | 4,695 | 0,127 | 2,780 | 12,64 |
Temmuz 2018 | 4,866 | 0,171 | 3,642 | 16,75 |
Ağustos 2018 | 4,978 | 0,122 | 2,507 | 19,43 |
Eylül 2018 | 4,833 | -0,145 | -2,913 | 15,95 |
Ekim 2018 | 4,620 | -0,213 | -4,407 | 10,84 |
Kasım 2018 | 4,745 | 0,125 | 2,706 | 13,84 |
Aralık 2018 | 4,750 | 0,005 | 0,105 | 13,96 |
NOT: 2018 yılında ASKİ "Su Tüketim Faturası"nda yer alan ?ŞBYOB` (maktu her faturada 5,00 TL) ile ?KDV Tutarı (TL) %18` kalemindeki bedel Ocak 2019 dönemi faturalarına yansıtılmamıştır (boş bırakılmış, bedelleri alınmamıştır).
Oysa ?Çevre Temizlik Vergisi`ne ciddi zam yapılmıştır! 2018 yılında su birim fiyatının yaklaşık %6,74`ü oranında fatura toplam bedeline eklenen vergi, 2019 yılının ilk üç aylık döneminde %8,29 olarak tahakkuk ettirilmiştir?