ANKARA SU DURUMU RAPORU
(10 Mart 2020 günü itibariyle)
Eklenme Tarihi: 31/03/2020
ANKARA SU DURUMU RAPORU (10 Mart 2020 günü itibariyle)
Ağaçları bahara cesaretlendirme mevsimi geldi?
İŞLETMEDE OLAN ANKARA İÇMESUYU BARAJLARI
Ankara`ya içme, kullanma ve endüstri suyu sağlayan (Kesikköprü Barajı dışında) tüm yüzeysel su kaynakları Ankara`nın kuzeyinde bulunmaktadır. Bunlardan Akyar barajı sularını Eğrekkaya barajına, Eğrekkaya ve Kavşakkaya barajları da Kurtboğazı barajına depoladıkları suları aktarmaktadır. Filyos havzasındaki Ulusu Irmağı suları Gerede Tünelinden Çamlıdere Barajına iletilmektedir. Kurtboğazı ve Çamlıdere barajlarından da hamsu İvedik İçmesuyu Arıtma Tesisine iletilmektedir. Çubuk-II Barajında depolanan sular ise Pursaklar İçmesuyu Arıtma Tesisine verilmektedir. Tümü cazibeyle ?pompajsız, enerji gidersiz- çalışmaktadır.
Söz konusu içmesuyu kaynağı baraj gölleri arasında Kızılırmak üzerindeki Kesikköprü barajının adı ?planlamalarda içmesuyu kaynağı olarak değerlendirilmediği ve önerilmediği için, bizce de- anılmamaktadır. Ayrıca, birkaç yıl önce hizmete alınan Elmadağ Kargalı Yeraltı barajı kapasitesi diğerleri yanında o kadar küçüktür ki (Akyar barajının yüzde biri, Çubuk-II barajının yaklaşık kırkta biri) hesaplamalarda ihmal edilebilecek boyuttadır. Ankara`ya sağlanan toplam içmesuyu`nun yaklaşık %95`i İvedik Arıtma Tesisinden şebekeye verilmektedir. Arta kalanın büyük bir bölümü de Çubuk-II barajından (Pursaklar Arıtma Tesisinde arıtıldıktan sonra) karşılanmaktadır.
BİR İYİ, BİR KÖTÜ HABER
İYİSİ: GEREDE SİSTEMİNDEN SU AKTARILMAYA BAŞLANDI
Henüz geçici kabulü yapılmayan, testleri ve eksiklikleri giderilmeye çalışılan Gerede Sisteminden 12 Şubat 2020 gününden 9 Mart 2020 günü başına kadar aralıksız yaklaşık toplam 37 milyon metreküp su Filyos havzasından Sakarya havzasına aktarılmıştır. Ulusu Irmağı suları yaklaşık 32 kilometre uzunluğunda ve 4,5 metre çapındaki Gerede Tüneli aracılığı ile Çamlıdere Barajına iletilmektedir.
12 ile 27 Şubat arası 15 gün süresinde günde bir milyon metreküpün altında su aktarılmışken, son iki haftada bu değer günde iki milyon metreküpün üzerine çıkmıştır. 6 ve 7 Mart günleri 2,8 ve 2,9 milyon metreküp ile en yüksek miktarına ulaşmıştır. Ulusu Irmağı üzerinde (baraj vb. büyük bir depolama hacmi olmadığından) bir regülatör aracılığı ile sular yönlendirildiğinden, gelen sudan en fazlasının çekilmesi hedeflenmektedir. Havzada son günlerde kar erimesinin yaşandığı ve Ulusu Irmağında debinin yükseldiği bu mevsimde Gerede Tünelinin yüksek kapasitede çalıştırılması gerekmektedir. Kurak dönemlerde bu miktarın çok düşük seviyelere ineceği göz önünde bulundurulmalıdır. Aktarılacak ?Gerede Suyu` için mevcut Çamlıdere Barajımızda yeterli depolama hacmi bulunmaktadır.
9 Mart 2020 günü bütününde Gerede Tünelinden Çamlıdere Baraj gölüne 2,6 milyon metreküp su iletilmiş olup, sadece bu miktar Ankara`nın iki günden fazla toplam su tüketimini karşılayacak düzeydedir?
Gerede Sistemi hakkında genel bilgiler ile yakın geçmişi ile ilgili olarak değerlendirmeler raporumuzun ekinde yer almaktadır?
KÖTÜSÜ: KIZILIRMAK SUYU POMPALANMAYA DEVAM EDİLMEKTE
2019 yılının büyük bir bölümünde Kesikköprü Barajından su iletilmemişken, 25 Kasım 2019 gününden başlayarak günümüze kadar aralıksız olarak Kızılırmak suyu Ankara`ya pompalanmaya devam edilmiştir.
Kızılırmak suyunun Ankara`ya bu kesintisiz iletimi, 25 Kasım - 31 Aralık 2019 arasında 14 milyon 490 bin, 1 Ocak ? 10 Mart 2020 arasında ise 28 milyon 540 bin olmak üzere toplamda 43 milyon metreküpü aşmıştır.
Bu süre içinde pompalanan Kızılırmak suyu günde 350 bin metreküpün altına düşmemiş, çoğu zaman günde 540 bin metreküp dolaylarında gerçekleşmiş, son üç hafta içerisinde de günde 440 bin metreküpün üzerinde iletilmiştir. Zaman zaman İvedik Arıtma Tesisine gelen hamsuyun neredeyse yarısını Kızılırmak suyu oluşturmuştur.
9 Mart günü bütününde 437 bin metreküp Kızılırmak suyu aktarılmış, bu miktarın Ankara içmesuyu içerisindeki paçallama/harmanlama oranı ise yaklaşık %36 olmuştur.
8 Mart ? 25 Kasım 2019 arası Kızılırmak`tan Ankara`ya su pompalanmamıştır!
2019 Yılı Ocak ayında toplam 16 milyon 829 bin, Şubat ayında toplam 15 milyon 278 bin metreküp ve 25 Kasım - 31 Aralık 2019 arasında ise toplam 14 milyon 490 bin olmak üzere 2019 yılı bütününde Ankara içmesuyuna verilen Kızılırmak suyu toplam 49 milyon 73 bin metreküpü bulmuştur?
2019 yılında İvedik Arıtma Tesisinden Ankara içmesuyu şebekesine verilen suyun Ocak ayında yaklaşık %50,4`ü, Şubat ayında ise yaklaşık %45,7`si Kızılırmak suyu olarak gerçekleşmiştir. Mart ayında sadece 7 gün Kızılırmak suyu aktarılmış, bu bir haftalık süre içinde pompalanan Kızılırmak suyunun toplamı ise sadece 2 milyon 476 bin metreküp düzeyinde kalmıştır?
09 Mart 2020 günü ANKARA`YA SAĞLANAN SU
İvedik Arıtma Tesisi`ne; Kurtboğazı Barajından 336 000, Çamlıdere Barajından 373 000 ve Kesikköprü Barajından ise 437 000 metreküp Kızılırmak suyu olmak üzere toplam 1 milyon 146 bin metreküp hamsu iletilmiştir. Ayrıca, Çubuk-II barajından Pursaklar Arıtma Tesisi`ne ise 70 800 metreküp hamsu aktarılmıştır.
09 Mart 2020 günü Akyar Barajından Eğrekkaya Barajına 80 bin metreküp, Eğrekkaya barajından ise 400 bin metreküp olmak üzere toplam 480 bin metreküp su Kurtboğazı barajına; Gerede Tünelinden ise 2 600 bin metreküp Ilısu Irmağı suyu Çamlıdere Baraj Gölüne aktarılmıştır.
Gün bütününde İvedik ve Pursaklar Arıtma Tesislerinden toplam brüt
1 milyon 216 bin 800 metreküp su Ankara içmesuyu şebekesine verilmiş bulunmaktadır.
Ankara`ya İçmesuyu Sağlayan Barajlardaki DOLULUK ORANLARI - Yüzde (%)
(4 Aralık 2018, 24 Nisan, 19 Kasım 2019, 14 Ocak ve 10 Mart 2020 günleri)
Baraj Adı | Bize göre | ASKİ`ye göre |
04/12 | 24/04 | 19/11 | 14/01 | 10/03 | 04/12 | 24/04 | 19/11 | 14/01 | 10/03 |
Kurtboğazı | 53,53 | 67,92 | 43,36 | 33,79 | 41,25 | 56,52 | 69,68 | 47,00 | 38,05 | 49,28 |
Çamlıdere | 6,97 | 16,19 | 6,67 | 6,66 | 12,93 | 18,41 | 26,50 | 18,15 | 18,14 | 25,22 |
Eğrekkaya | - 0,34 | 64,68 | 39,19 | 29,49 | 22,66 | 20,22 | 69,96 | 50,46 | 42,62 | 43,32 |
Akyar | 0,20 | 78,68 | 36,20 | 17,64 | 20,18 | 13,35 | 79,78 | 43,82 | 27,91 | 36,25 |
Kavşakkaya | 10,92 | 84,50 | 4,12 | 7,56 | 23,01 | 16,09 | 85,40 | 9,69 | 12,93 | 28,82 |
Çubuk-II | 35,20 | 99,29 | 52,67 | 42,61 | 47,42 | 36,48 | 100,0 | 53,80 | 43,53 | 49,28 |
TOPLAM | 9,85 | 29,61 | 12,56 | 10,75 | 16,53 | 20,71 | 38,06 | 23,10 | 21,49 | 28,73 |
Baraj doluluk oranlarındaki fark, ASKİ`nin baraj gölünde depolanan mevcut toplam brüt suyu, bizim ise aktif hacimdeki toplam net suyu esas alarak doluluk oranlarını hesaplamaktan kaynaklanmaktadır.
10 Mart 2020 günü itibariyle yukarıdaki tabloda yer alan Ankara İçmesuyu Barajlarında güvenilir olarak çekilebilecek net su miktarı toplamı yaklaşık 262 milyon metreküptür. Söz konusu barajlara hiç su gelmese bile, baraj göllerinde depolanmış olan mevcut net su, güvenilir olarak Ankara`nın yaklaşık 215 günlük tüketimini karşılayabilecek düzeydedir.
10 Mart 2020 günü itibariyle Ankara İçmesuyu Barajlarında depolanan toplam su miktarı (mevcut su hacmi) ise, yaklaşık 455 milyon metreküptür. Bu miktara karşılık gelen doluluk oranı yaklaşık %28,7 olup, Ankara`nın yaklaşık 1 yıllık tüketimini karşılayacak düzeyde olduğu ileri sürülebilir.
Bu varsayıma dayalı kaba hesaplama, Mart günü Ankara`ya verilen yaklaşık 1,217 milyon metreküp içmesuyu miktarı üzerinden yapılmıştır.
Son 14 yılın 10 Mart günü itibariyle barajlarımızda depolanan toplam su miktarının en yüksek (maksimum) depolama kapasitesine olan oranları ise aşağıda sıralanmaktadır.
YIL | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
DOLULUK (%) | 11,17 | 9,06 | 22,75 | 38,01 | 37,31 | 41,35 | 38,67 |
YIL | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
DOLULUK (%) | 29,15 | 37,27 | 29,42 | 21,57 | 21,34 | 30,94 | 28,73 |
2019 YILININ EN YÜKSEK ve EN DÜŞÜK DOLULUK ORANI
14 Mayıs 2019 Salı günü Ankara içmesuyu barajları toplamında en yüksek doluluk oranına ulaşılmıştır. Barajlardaki aktif hacim toplamlarının oranı %29,75, mevcut toplam suyun (su hacminin) oranı ise %38,11`i bulmuştur.
23 Aralık 2019 Pazartesi günü Ankara içmesuyu barajları toplamında en düşük doluluk oranına inilmiştir. Barajlardaki aktif hacim toplamlarının oranı %10,79`a, mevcut toplam suyun (su hacminin) oranı ise %21,52`ye gerilemiştir.
2020 yılında 10 Mart gününe kadar Ankara içmesuyu barajları toplam doluluk oranları net su (güvenilir olarak çekilebilecek) miktarına göre en yüksek %16,53, en düşük %10,75 olmuştur.
ANKARA İÇMESUYU BARAJLARINDAN BUHARLAŞMA ve SULAMAYA VERİLEN SU
2019 yılında Ankara içmesuyu barajlarından buharlaşan ve sulamaya verilen su miktarları aylar itibariyle aşağıdaki tabloda verilmiştir. (birim: metreküp)
Aylar | Buharlaşma | Sulama |
Mayıs | 1 753 000 | 22 500 |
Haziran | 4 163 000 | 1 449 800 |
Temmuz | 5 887 000 | 4 918 700 |
Ağustos | 6 103 000 | 3 985 000 |
Eylül | 3 799 000 | 919 000 |
Ekim | 879 000 | - |
Kasım | 1 682 000 | - |
TOPLAM | 24 266 000 | 11 295 000 |
Yaz aylarında tüm Ankara içmesuyu barajları göl yüzeylerinden genellikle Mayıs ? Kasım döneminde yaklaşık 6 ay süresince buharlaşma olmaktadır. 2019 yılı bütününde toplam 24 milyon 266 bin metreküp su buharlaşmıştır.
2018 yılında bu miktar toplam 24 milyon 670 bin 500 metreküp olmuştu. 7 ayda, Ankara`nın yaklaşık 20 günlük su tüketimini karşılayabilecek miktardaki kaynak baraj gölü yüzeylerinden buharlaşma yolu ile eksilmiştir?
Ankara`ya içmesuyu sağlayan barajlardan genellikle Mayıs ? Eylül ayları boyunca Kurtboğazı, Eğrekkaya ve Akyar barajlarından sulama mevsimi kayda değer miktarda sulama suyu çekilmektedir. 2019 yılında toplam 11 milyon 295 bin metreküp su, sulama amacıyla çekilmiş bulunmaktadır.
2018 yılında çekilen su miktarı ise toplam 11 milyon 002 bin 450 metreküpü bulmuştu?
ANKARA`DA İÇMESUYU FİYATLANDIRMASI
Ankara`da ASKİ abonelerinin faturalarına yansıyan su bedelleri toplamı 5 farklı bileşenden oluşmaktadır. Bunlar; su bedeli, atıksu bedeli, Şube yolu payı, KDV ile Çevre Vergisidir. Su birim fiyatındaki artış, ?şube yolu payı` ve ?Çevre Vergisi` hariç diğer kalemlere de yansımaktadır.
2015 yılı içinde ?şube yolu payı` aylık maktu 4,89 TL olup, ?Çevre Vergisi` ise ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 26 kuruştur. Atıksu bedeli su bedelinin %50`si olarak eklenmekte, ayrıca toplam tutar üzerinden %8 oranında KDV eklenmektedir.
Ancak, faturalarınızdaki kalemleri dikkatli bir biçimde incelediğinizde söz konusu KDV oranının % 10`un üzerinde tahakkuk ettirildiği görülebilecektir. Öte yandan, Mayıs ayından buyana, KDV kapsamında her bir faturada 90 kuruşluk bir meblağın da tahsil edildiği görülmektedir!
2016 yılı başında ?şube yolu payı` aylık maktu 4,89 dan 5,00 TL`ye artırılmış olup, ?Çevre Vergisi` ise ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 26 Kuruş`tan 27 Kuruş`a yükselmiştir. 2017 yılında ise ?şube yolu payı` aylık maktu 5,00 TL olarak tahsil edilmiş olup, ?Çevre Vergisi` ayda tüketilen beher metreküp içmesuyu karşılığında 27 Kuruş`tan 28 Kuruş`a yükselmiştir. Bunun yanı sıra, aylık toplam içmesuyu ve atıksu bedeli üzerinden %8 oranında KDV tahakkuk ettirilmiş ayrıca her bir faturaya 90 kuruşluk ek, bir tür vergi/rüsum/harç vb. maktu olarak eklenmiştir.
2018 yılı başında ?şube yolu payı` aylık maktu 5,00 TL olup, ?Çevre Vergisi` ise beher metreküp içmesuyu karşılığında 28 Kuruş`tan 32 Kuruş`a yükseltilmiştir.
2019 yılı Mart ayında tahakkuk ettirilen Şubat dönemi su faturalarında yer alan konutlar için Ankara şebeke suyu birim fiyatında bir önceki döneme göre yaklaşık net %30 oranında indirime gidilmiştir. Son 11 ayda su birim fiyatlarında artış olmamıştır.
SON AYLARDAKİ İÇMESUYU BİRİM FİYATLARINDAKİ GELİŞMELER
Dönem | Birim Fiyat (TL / m3) | Net Fark (TL) | Ardışık Artış Oranı (%) | Yıl Başına göre Artış Oranı (%) |
Aralık 2018 | 4,750 | 0,005 | 0,105 | 13,96 |
Ocak 2019 | 4,555 | -0,195 | -4,105 | -4.105 |
Şubat 2019 | 3,330 | -1,225 | -26,894 | -29,894 |
Mart 2019 | 3,330 | 0,000 | 0,000 | -29,894 |
| 
|
|
|
|
Mart 2020 | 3.330 | 0,000 | 0,000 | -29.894 |
NOT: Geçmiş yıllarda içmesuyuna uygulanan zamlar ve su birim fiyatlarındaki gelişmelere ilişkin ayrıntılı bilgi ve veri raporumuzun sonunda, ?EK BİLGİ-2` altında yer almaktadır?
ELEKTRİK ZAMLARI SU MALİYETİNİ ARTIRDI
Geçtiğimiz yıl elektrik birim fiyatlarına ardı ardına yapılan zamlar kullanıma sunulan içmesuyunun maliyetini de ciddi bir biçimde artırmıştır. Herne kadar Ankara içmesuyu barajlarından İvedik Arıtma Tesisine cazibe ile iletilse de, kentin büyük bir bölümüne (kent nüfusunun yaklaşık %85`ine) 850 kotlarından 1300 metreli kotlara kadar kademeli pompajlarla içmesuyu sağlanmaktadır. Gerek arıtma tesisinin işletilmesi, gerekse pompa (terfi) istasyonlarının çalıştırılması büyük miktarlarda elektrik enerjisi tüketmektedir. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde içmesuyu birim fiyatlarında artış kaçınılmazdır!
Dahası, 26 Kasım 2019`dan buyana Kesikköprü Barajından iletilen Kızılırmak suyunun pompalanması ?terfi edilmesi- için tüketilen elektriğin de göz ardı edilmemesi gerektir. 700 metrelik pompaj yüksekliği olan Kesikköprü Barajı ? İvedik Arıtma Tesisi isale hattında günde 500 bin metreküp suyun iletilmesi için bir günlük elektrik enerjisi bedelinin yaklaşık bir buçuk milyon TL olduğu da dikkate alınmalıdır!
ANADOLU HALKLARININ GÜNCESİ
Anadolu Halklarının yüzyıllardır yaşadığı, deneyimlediği ve nesiller boyu süzerek öngördüğü coğrafi, iklimsel, kültürel olay ve olgular Mart ve Nisan aylarının günleri için aşağıda aktarılmaya çalışılmıştır.
MART AYI GÜNCESİ:
02-Soğukların kırılması
06-Üçüncü Cemre`nin toprağa düşmesi
07-Ağaçlara su yürümeye başlaması
08- Bağ budama zamanı
09- Kalem aşısı zamanı
10-Asmalara su yürümesi
11-Berdelâcuz`un (Kocakarı soğuklarının) başlaması
12-Husum fırtınası
15-Kırlangıçların gelme zamanı
17-Berdelâcuz`un (Kocakarı soğuklarının) sonu
21-Nevruz, ilkbaharın başlaması, gece-gündüz eşitliği
22-Mart Dokuzu Ayazı ve Fırtınası
23-Koz Kavuran fırtınası
26-Çaylak fırtınası
29-Çaylakların gelme zamanı
29-Ağaçların yeşermeye başlaması
Mart Ayında Ayrıca Olacak Bitecekler:
01-07-Yeşilay Haftası
01-07-Deprem Haftası
03-Tevhid-i Tedrisat Kanunu`nun kabulü (1924)
03-Diyanet İşleri Başkanlığı`nın kurulması (1924)
04-Ankara Radyosu`nun yayına başlaması (1934)
06-İmam Hatip Okulları`nın açılışı (1951)
08-Dünya Emekçi Kadınlar Günü
08-14-Bilim ve Teknoloji Haftası
12-On iki Mart 1971(!)
12-İstiklal Marşı`nın kabulü (1921)
13-Erzincan Depremi (1992)
14-Tıp Bayramı
14-Rumi Yılbaşı
15-Dünya Tüketici Hakları Günü
18-Çanakkale Savunması Zaferi (1915)
18-24-Yaşlılar Haftası
19-Kanun-u Esasi`nin (ilk Anayasa`nın) kabulü (1877)
21-Ormancılık Günü
22-Dünya Su Günü
23-Dünya Meteoroloji Günü
25-Avrupa Ekonomik Topluluğu`nun (AET) kuruluşu (1957)
27-Dünya Tiyatrolar Günü
28-Gediz Depremi (1970)
31 Mart-6 Nisan-Kütüphanecilik Haftası
NİSAN AYI GÜNCESİ:
02-Çiçeklerin açması
04-Feryadı andelib (bülbüllerin ötmesi)
06-Kırlangıç fırtınası
08-Nevruzu Harzem
14-Lâle mevsimi (lalelerin yeşermesi)
18-Kuğu fırtınası
18-April`in Beşi
18-Camuz Kıran Fırtınası (5 gün)
21-Sittei Sevir başlangıcı (fırtına 6 gün)
24-İpek böceği zamanı
26-Sittei Sevir sonu
26-Arıların oğul verme zamanı
29-Fırtına (2 gün)
30-Lâlelerin kemale ermesi
Nisan Ayında Ayrıca Olacak Bitecekler:
01-07-Kanserle Savaş Haftası
04-NATO`nun kuruluşu
06-Anadolu Ajansı`nın kuruluşu (1920)
07-Dünya Sağlık Günü
08-14-Sağlık Haftası
09-Mimar Sinan`ın vefatı
10-Polis Teşkilatının Kuruluşu (1845)
12-Uzaya ilk insanlı çıkış
14-Titanic`in batması (1912)
15-22-Turizm Haftası
23-TBMM`nin açılışı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
28-Dünya Kardeşlik Günü
Cemrelerin üçü de düştü ardı ardına, ama gelmedi bahar?
Ağaçlar ne zaman mı çiçek açar? Anadolu halklarının asırlardır gözlediği hava ve doğa olaylarına ilişkin nesiller boyu aktardıkları, ağaçların yeşermesinin Mart`ın 29`unu gösterdiğidir. Bunun bir de bilimsel ve döngüsel bir açıklaması vardır... Ağaçların çiçeklenmesini tetikleyen yağan yağmurdaki demir +2 iyonlarıdır! Herne kadar yağmurun "saf su" olduğu genellemesi varsa da her yağışla toprağa kavuşan suyun içinde kimi zaman zerrecikler, bu zerreciklere tutunmuş sahra tozları, bu tozlarla birlikte seyahat eden mikroplar, faydalı bakteriler, mantarlar, dahası birçok mineral (ki yeşil yaşamın vazgeçilmezleri mangan ve demir iyonları) bulunur. İşte ağaçların gerek duyduğu bu unsurlardan hangisi eksikse, o eksik giderilinceye kadar doğa sabır gösterir ve istediğini gerektiği ölçüde alır almaz fışkırır...
Doğanın gereksinmelerini tezden alması onun zayıf halkalarına zarar verir, kırar geçirir... Sırada eskilerin Mart Dokuzu ile Abril`in Beşi var!
"Korkma martın kışından / kork abrilin beşinden / koyunu ayırır eşinden"
İÇTİĞİMİZ SU
Su, çok basit (!) bir maddedir; iki Hidrojen atomu ile bir Oksijen atomu. Ancak suya özellik ve nitelik katan içinde barındırdığı minerallerin miktarı, dağılımı ve bileşimidir. Pınar ve doğal kaynak suları, arıtılmış yüzeysel sulara göre genellikle daha lezzetlidir. Her tükettiğimiz besinde olduğu gibi suyun da kalitelisi, iyisi; kalitesizi kötüsü vardır. Musluklarımızdan akan suyun sağlıklı, iyi, güvenilir ve içilebilir kalitede olması esastır. Bunu sağlamak başta yerel yönetimlerin görevi ve sorumluluğudur.
Paketlenmiş ya da damacana sularında cam şişedekilerin, plastik iseler kalın ve koyu renkte olanlarının ve güneşte bekletilmemişlerin yeğlenmesi daha sağlıklı olacaktır. Son yıllarda yapılan araştırma bulgularına göre, suyu yeterince tüketmenin hastalık önleyici olduğu, boşaltım sistemi kanseri ve kalp krizi riskini azalttığı gözlenmiştir. Günde iki bardak ve daha az su içenlerin kalp hastalığından ölüm riski, beş bardak ve daha fazla içenlerinkine göre yaklaşık iki katı olarak bulunmuştur.
Susuz yaşam düşünülemez? Her insanın vazgeçilmez yaşam hakkıdır su.
Suya erişim, en temel insan haklarından biridir.
Suyun yerini başka hiçbir içecek tutamaz; SU, sadece SU olarak içilmelidir!
Mineral zengini ve alkali değeri yüksek suların daha yararlı olduğunun altı çizilmektedir.
İçtiğimiz suyu kısa aralıklarla, tüm güne yayarak, düzenli tüketmek doğrusudur.
Susuz kalmak; belleği zayıf düşürür, tansiyonu düşürür, yorgun düşürür; depresif ruh haline, kafa karışıklığına yol açar; bağışıklığı zayıflatır, kabız bırakır; göz kuruluğuna, reflüye ve mide yangısına neden olur; uyku hali yapar, daha çok yedirir?
İçtiği suda bir lezzet bulmak ister insan?
10 Mart 2020
Hasan AKYAR
(İMO Ank. Şb. ?Su Çalışma Grubu` adına)
MERAKLISINA ELALTI BİLGİLERİ
Rumi Takvim`e göre Zemheri: 14 Ocak ? 13 Şubat, Gücük: 14 Şubat ? 13 Mart arasındadır.
Anadolu halklarının inanışına göre, 1. Cemre 20 Şubat`ta Havaya, 2. Cemre 27 Şubat`ta Suya ve 3. Cemre ise 6 Mart`ta Toprağa düşer.
Cemre, İlkbahar başlangıcında yedişer gün arayla önce havada sonra su ve toprakta oluştuğu sanılan sıcaklık artışıdır. Cemrenin kelime anlamı ?kor halindeki ateş`tir. İlkbahar başlamadan önce birer hafta aralıklarla havaya, suya ve toprağa düştüğüne ve onları ısıttığına inanılır.
Eskiler 365 günlük yılı ?kasım` ve ?hızır` günleri olarak ikiye ayırmışlardı. Kasım 179, Hızır ise 186 gündür. Yılın kasım kısmı yani kış devresi 8 Kasım`da başlar, 6 Mayıs`a kadar sürerdi. 6 Mayıs`ta da Hıdırellez ile birlikte yaz devresi, "hızır günleri" başlardı. Kasım ayına kasım adını vermemiz, 1945 yılında ilgili kanun yürürlüğe girmesinden sonra olup, öncesinde kasım ayına ?teşrinisani` denilirdi. Kasım adı Arapça ?bölen` anlamında olup yılı böldüğü için bu adın verildiği düşünülmektedir.
Kasımın kırk altısında, kırk gün anlamına gelen ?erbain`, seksen altısında da elli gün anlamına gelen ?hamsin` başlar, böylece kışın en soğuk zamanları olan doksan günlük süre geçmiş olurdu. Kasım günlerinin arısını devirip yüz gün arkada kalınca, halk arasında zorlu kış günlerini arkada bırakmanın bir ifadesi olarak "geldik yüze, çıktık düze" denilirdi. Kasımın yüz beşinde (19-20 Şubat) birinci cemrenin havaya, yüz on ikisinde (26-27 Şubat) ikincisinin suya, yüz on dokuzunda da (5-6 Mart) üçüncü cemrenin toprağa düştüğüne ve yedi günlük aralıklarla buraları ısıttıklarına inanılırdı. Cemrelerin düşüş sıralamasında önce hava ısınıyormuş gibi görünse de havanın doğrudan güneş ışınları ile ısınmadığının da altını çizmek gerektir?
Güneş`ten gelen ışınlar önce yeri ısıtır, yerden yansıyan ışınlar havayı ısıtır. Aksi olsaydı, yükseldikçe, dağların tepesine çıktıkça, Güneş`e yaklaşıldığı için havanın giderek ısınması gerekirdi? Meteorolojik olarak ısınma sıralaması toprak - hava - su şeklindedir. Cemre her ne kadar folklorik bir inanış olsa da, cemreler arasındaki günlerde hava sıcaklığında az da olsa düşüşler yaşanabilmektedir.
Cemreler kültür yaşamımıza da konu olmuştur. Örneğin, divan şairlerinin cemre zamanları, baharın yaklaşması dolayısıyla önemli kişiler için yazdıkları övgü şiirlerine (bir tür ?yalakalık`) "Cemreviye" denilirdi?
DOSYA-1: GEREDE SİSTEMİ
Gerede Sistemi`nin hizmete alınması ile Filyos yukarı havzasından bulunan Ulusu Çayı suları Işıklı Regülatörü ile çevrilerek yılda 226 milyon metreküp su Çamlıdere baraj gölüne iletilmiş olacaktır. Söz konusu Gerede Sistemi kapsamında ana iş kalemi olan 31,6 km uzunluğunda ve 4,5 metre çapındaki iletim tüneli inşaatına 2010 yılında başlanmış olup, sözleşmesinde iş bitim tarihi 2014 yılının Aralık ayıdır. Öngörülenin iki katından uzun bir süredir yapımı devam eden Gerede Tüneli inşaatının ?Keşif Artışları`yla ihale öncesi belirlenen yatırım tutarının birkaç katına mal olacağı tahmin edilmektedir.
2019 yılının ilk günlerinde DSİ Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamada, Gerede Tüneli delme işleminin tamamlandığı yer aldı. Ardından da ASKİ Genel Müdürlüğünden ?Gerede suyu şubat sonunda musluklardan akacak` haberi ajanslara düştü. Herne kadar ?Yerel Seçimler` öncesi ?Gerede Tüneli`nin açılışının yetiştirilebileceği beklendi ise de, böylesi bir törene cüret edilemedi? "Gerede Sistemi`nin hizmete alınması ve Ulusu Çayı sularının Çamlıdere barajına sorunsuz aktarılması için daha yapılacak çeşitli testlerin, işletmeye alma çalışmalarının, birçok iş ve işlemin bulunduğu gözden uzak tutulmaması gerektiğini bundan önceki ?Ankara Su Durumu Raporları`mızda ısrarla belirtmiş ve altını çizmiştik. Yinelemekte yarar var; "tünel su aktarmaya başladığında (sistem işletmeye alındığında), ne gibi teknik sorunlarla karşılaşılabileceği henüz bilinmemektedir"?
Bunca yıl geciktirilmiş, gecikmiş bir projenin ?aceleye getirilmemesi` gerektir! Daha önce de sık sık dile getirdiğimiz öngörebilen sorunlar arasında;
-1980`lerden 2004 yılına kadar gerek DSİ, gerek su yapıları konusunda ülkemizin önde gelen planlama, proje ve müşavirlik hizmeti veren kuruluşları, gerekse kredi sağlayan yabancı kurumların uzmanları tarafından araştırılan, incelenen, çeşitli alternatifler geliştirilip aralarından teknik ve ekonomik olarak seçtikleri Gerede Tüneli projesi yerine, şu anda uygulanan 31,6 kilometrelik tünel inşaatı bizatihi sorunun ana kaynağıdır.
-Bu seçilen proje ile ilgili yeterince gerekli temel araştırmaların (jeolojik, sismik, jeofizik, zemin, kayaç vb.) yerine getirilmeden uygulamaya konulması, inşaatı sırasında beklenmedik sorunlarla karşılaşılmasına, dört yıl içerisinde tamamlanıp hizmete alınması beklenirken (!), neredeyse 10 yılı bulacak zorlu bir çalışmanın içine girilmesine neden olmuştur.
-Tünel çalışmaya başladığında -Ilısu Deresi (Gerede) suyunu Işıklı Regülatöründen Çamlıdere Baraj Gölüne aktarmaya başladığında-, yani işletmeye alındığında, birtakım olumsuzlukların yaşanabileceğini, geçmişte ?Kınık Tüneli`nde karşılaştığımız sorunlara benzer durumlarla karşılaşılabileceğinden endişe duyulmaktadır.
-Tünelin geçtiği güzergâhtaki yerel fay hatlarında olası hareketlilik, tünelin sızdırmazlık durumu, tünelin düşük kotlarındaki bölümlerde yeraltısuyunun etkileri ve en önemlisi tünelin geçtiği güzergâhtaki kayaçların ve zeminin niteliği (özellikle montmorinolitte türü kilin davranışı) önemli olup, olası olumsuzluklara karşı şimdiden tedbirli davranılması gerekli görülmektedir.
DOSYA-2: SU KAYIP VE KAÇAKLARI
Kente verilen toplam su miktarı ile ölçülen ve karşılığı alınan (tüketilen) su miktarı arasındaki fark, ?su kayıp ve kaçağı` olarak adlandırılır. Literatürde ?unaccounted for` olarak nitelendirilen bir bakıma kayıt dışı kayıplardır. Bunlar kısaca fiziki kayıplar, kaçak kullanımlar ve geri dönüşü sağlanmayan tüketimlerdir.
Ankara içmesuyu sistemi kayıp/kaçak oranının %40`ın üzerinde olduğu, bunun yaklaşık dörtte üçünün fiziki kayıplardan oluştuğu tahmin edilmektedir.
Kayıp ve kaçak oranının %30 seviyelerine çekilmesi, örneğin halen Ankara`yı besleyen Akyar ve Eğrekkaya barajlarından birer tane daha sisteme eklemekle eşdeğer bir ek kaynak yaratmak demektir.
Kayıp ve kaçak konusu, özellikle aşırı iklim olaylarının yaşandığı, kaynakların kıt olduğu, yeni yatırım ödeneklerinin sınırlı ve kısıtlı olduğu günümüzde ivedi ve öncelikli olarak gündemde tutulmalı, çalışmalar bir plan/program çerçevesinde sürdürülmeli, gereken önlemler alınmalıdır.
Farklı bir yaklaşımla;
Şehir içmesuyu şebekesinden tüketilen net su miktarı kişi başına günde 105 litre, bir başka anlatımla ayda kişi başına yaklaşık 3 metreküp olduğu değerlendirilmektedir. Oysa arıtma tesisinden içmesuyu şebekesine verilen, sağlanan brüt su miktarının ise kişi başına günde 255 litreyi bulduğu hesaplanmıştır.
Buna göre, toplam brüt kayıp/kaçak oranı; 105/255 = %58 çıkmaktadır!
Bu ciddi oranın içerisinde; kentiçi sulama, temizleme, kanal açma, park-bahçe kullanımları, cami/vakıf/okul vb. tüketimleri, patlaklar, fiziki sızıntılar-kayıplar, kaçak kullanımlar vb. unsurların yer aldığı dikkate alınmalıdır.
Yinelemekte Yarar Var: SU, KIT KAYNAKTIR
Kıt kaynaklara gösterilecek özen sadece tüketicilerden beklenemez. İlgili idarelerin bilimsel verilere dayalı, zamanında ve teknik kurallarına uygun olarak sistemdeki bileşenleri doğru bir biçimde işletmeleri önem taşır.
DOSYA-3: ANKARA`DA SU TÜKETİMİ ve ÇİM SULAMA
Ankara kent merkezine (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Mamak, Sincan, Yenimahalle) sağlanan içmesuyunun neredeyse tamamı İvedik ve Pursaklar Arıtma Tesisinden karşılanmaktadır. İçmesuyu artıma tesislerine Ankara`nın kuzeyinde yer alan barajlarda düzenlenen ve depolanan nispeten temiz ve kirlenmeye karşı korunmuş yüzeysel sular iletilmektedir.
Son yıllarda Ankara içmesuyu şebekesine günde ortalama brüt 1,0 ile 1,5 milyon metreküp arıtılmış su verilmektedir. 2018 yılını örnek alacak olursak; İvedik ve Pursaklar Arıtma tesislerinden 2018 yılı bütününde yaklaşık toplam 420 milyon metreküp su verilmiştir. Bu miktarın yaklaşık 20 milyon metreküpü Çubuk-II barajından Pursaklar Arıtma Tesisine iletilen sudur.
Bir günde sağlanan en yüksek içmesuyu miktarı 27 Ağustos 2018 günü 1 525 026 m3, 06 Eylül 2018 günü ise 1 492 800 m3 olmuş, bir günde sağlanan en düşük içmesuyu miktarı ise 13 Nisan 2018 günü 1 009 940 m3, 07 Mart 2018 günü 1 063 200 m3 ve 25 Ocak 2018 günü de 1 091 700 m3 olarak gerçekleşmiştir. Yakın geçmişte, 2016 yılında 11 Ağustos günü 1 398 900 m3, 2015 yılında 31 Temmuz günü 1 352 842 m3 tüketim miktarları olarak dönemlerindeki en yüksek değerlere ulaşmıştır.
Ankara`nın genelde bir ?memur kenti` olduğu, özellikle eğitim ve sağlık sektörlerinde ağırlıklı faaliyet gösterdiği değerlendirildiğinde, nüfusunun en yoğun bulunduğu dönemlerin kış ve bahar ayları olduğu görülür. Ankara`da yaşayanların genellikle tatil yaptıkları, memleketlerini ziyaret ettikleri, eğitim kurumlarının kapalı olduğu ve hastanelerdeki yoğunluğun azaldığı yaz aylarında kent nüfusunun yaklaşık %30 dolaylarında düştüğü görülmektedir. Daha açık anlatımla; ilk, orta ve liselerin kapanması, üniversitelerin öğretime ara vermesi, hastanelerde yatan hasta sayısının azalması, bunlara eşlik edenlerin, ebeveynlerin gitmesi, esasen bir memur kenti olan Ankara`da çalışanların büyük bir bölümünün tatile çıkması da değerlendirildiğinde, toplam su tüketiminin de azımsanamayacak ölçüde düşmesi beklenir. Ancak yaşanan, bunun tam tersidir! Yaz aylarındaki su tüketiminin yıllık ortalamanın kimi dönemler %30`un üzerinde gerçekleştiği, kimi günler ise neredeyse %50 arttığı bilinmektedir.
Bu durumun tek mantıklı açıklaması, yaz aylarında şehir içmesuyu şebekesinden yapılan sulamalardır. Özellikle refüjlerdeki, kavşaklardaki, yol kenarlarındaki alanları kaplayan ve buralarda yetiştirilmeye/yaşatılmaya çalışılan çim ekili sahalardır. Bitki örtüsü içinde en fazla su tüketen, suya en hassas, özenli ve düzenli bakım isteyen çimdir. Dolayısıyla Ankara`nın yeşillendirilmesinde çim tercih edilmemelidir. Mevcut çim ekili alanların da ciddi bir biçimde azaltılmasına gidilmeli, hem bakımı kolay hem de ek sulama ihtiyacı bulunmayan alternatif bitki türleri yeğlenmelidir. Ankara coğrafyasına, florasına ?doğal bitki örtüsüne- çim, çimen, çayır uygun değildir.
Kıt kaynaklara gösterilecek özen sadece tüketicilerden beklenemez. İlgili idarelerin bilimsel verilere dayalı, zamanında ve teknik kurallarına uygun olarak sistemdeki bileşenleri doğru bir biçimde işletmeleri de önem taşır. SU, KIT KAYNAKTIR!
Su varken tasarruf edilir?
?YOK`un tasarrufu mu olur?
DOSYA-4: OLASI DEPREMİN SUYUMUZA OLASI ETKİLERİ
Su, belki de depremden en fazla etkilenen, etkilendikten sonra da en fazla etkileyen madde/varlıktır! Denizlerde (uç noktası ?tsunami`), göllerde dalga etkisi depremden daha fazla yıkıcı olabilir. Yeraltısuyunun yüzeye yakın olduğu alanlarda borulanma, momentum, ilave itki (suyun kaldırma gücü!) gibi ek olumsuz etkiler de beklenmelidir.
Konutlardaki, apartmanlardaki, iş merkezlerindeki su tesisatının hasar göreceği, binaların çatı katlarındaki su tankları/depolarının ciddi sorunlar yaratabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Depreme dayanıklı tasarlayıp inşa edilen baraj ve göletlerde depolanmış suyun dalgalanması, rezonansa gelmesi ile çarpan etkisinin gücü küçümsenmemelidir.
Olası şiddetli bir depremde kent içerisindeki büyük hacimli dağıtım depolarında, büyük çaplı su iletim borularında oluşacak hasar sonrası ani ve kısa süreli ciddi su baskınlarının yaşanabileceği dikkate alınmalıdır.
Deprem toplanma alanları bu tür risk taşıyan yörelerden, düşük kotlu meydanlardan, dere yataklarına yakın bölgelerden uzak seçilmelidir. Olası deprem ardından içmesuyu şebekesinin hasar göreceği, şebeke suyunun kesilebileceği, susuzluk yaşanabileceği, suların kirlenebileceği, mikrobiyolojik yönden sağlıksız olabileceği, salgın hastalıklara ortam oluşturabileceği göz önünde bulundurulmalıdır?
DOSYA-5: GEÇMİŞ YILLARDA İÇMESUYUNA UYGULANAN ZAMLAR
Dönemsel içmesuyu birim fiyatları ve artış oranları aşağıda listelenmekte ve devamındaki tabloda seçili ölçütlere göre son yıllar içerisinde Ankara içmesuyu birim fiyatına yapılan aylık zamların dökümü verilmektedir.
İçmesuyu Birim Fiyatları:
-Aralık 2014`te Su Birim Fiyatı: 2,8075 TL / m3
-Aralık 2015`te Su Birim Fiyatı: 3,1500 TL / m3
-Aralık 2016`da Su Birim Fiyatı: 3,5666 TL / m3
-Aralık 2017`de Su Birim Fiyatı: 4,1680 TL / m3
-Aralık 2018`de Su Birim Fiyatı: 4,7500 TL / m3
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Yıllık Zam Oranları:
2014 ? 2015 yılları arasındaki artış oranı: % 12,20
2015 ? 2016 yılları arasındaki artış oranı: % 13,21
2016 ? 2017 yılları arasındaki artış oranı: % 16,88
2017 ? 2018 yılları arasındaki artış oranı: % 13,96
İçmesuyu Birim Fiyatlarındaki Dönemsel Zam Oranları:
Son 4 yıldaki (2014 ? 2018 arası) artış oranı: % 69,19
Son 3 yıldaki (2015 ? 2018 arası) artış oranı: % 50,79
Son 2 yıldaki (2016 ? 2018 arası) artış oranı: % 33,18
2016, 2017 ve 2018 YILI Aylık SU BİRİM FİYATLARI DÖKÜMÜ ve ANALİZİ
Tarih | Birim Fiyat (TL / m3) | Net Fark (TL) | Ardışık Artış Oranı (%) | Yıl Başına göre Artış Oranı (%) |
Aralık 2014 | 2,807 | Aylık | Aylık | Toplam |
Aralık 2015 | 3,150 | 0,343 | | 12,20 |
Ocak 2016 | 3,350 | 0,200 | 6,350 | 6,35 |
Şubat 2016 | 3,370 | 0,020 | 0,600 | 6,98 |
Mart 2016 | 3,370 | - | - | 6,98 |
Nisan 2016 | 3,378 | 0,008 | 0,220 | 7,24 |
Mayıs 2016 | 3,398 | 0,020 | 0,590 | 7,87 |
Haziran 2016 | 3,443 | 0,045 | 1,330 | 9,30 |
Temmuz 2016 | 3,458 | 0,015 | 1,345 | 9,78 |
Ağustos 2016 | 3,470 | 0,012 | 0,347 | 10,16 |
Eylül 2016 | 3,470 | - | - | 10,16 |
Ekim 2016 | 3,480 | 0,010 | 0,288 | 10,48 |
Kasım 2016 | 3,509 | 0,029 | 0,833 | 11,40 |
Aralık 2016 | 3,566 | 0,057 | 1,624 | 13,21 |
Ocak 2017 | 3,673 | 0,107 | 3,001 | 3,00 |
Şubat 2017 | 3,800 | 0,127 | 3,458 | 6,56 |
Mart 2017 | 3,880 | 0,080 | 2,105 | 8,81 |
Nisan 2017 | 3,920 | 0,040 | 1,031 | 9,93 |
Mayıs 2017 | 3,953 | 0,033 | 0,842 | 10,85 |
Haziran 2017 | 3,973 | 0,020 | 0,506 | 11,41 |
Temmuz 2017 | 3,980 | 0,007 | 0,176 | 11,61 |
Ağustos 2017 | 4,002 | 0,022 | 0,553 | 12,23 |
Eylül 2017 | 4,030 | 0,028 | 0,700 | 13,01 |
Ekim 2017 | 4,048 | 0,018 | 0,447 | 13,52 |
Kasım 2017 | 4,100 | 0,052 | 1,285 | 14,97 |
Aralık 2017 | 4,168 | 0,068 | 1,659 | 16,88 |
Ocak 2018 | 4,238 | 0,070 | 1,679 | 1,68 |
Şubat 2018 | 4,272 | 0,034 | 0,802 | 2,50 |
Mart 2018 | 4,357 | 0,085 | 1,990 | 4,54 |
Nisan 2018 | 4,457 | 0,100 | 2,295 | 6,93 |
Mayıs 2018 | 4,568 | 0,111 | 2,490 | 9,60 |
Haziran 2018 | 4,695 | 0,127 | 2,780 | 12,64 |
Temmuz 2018 | 4,866 | 0,171 | 3,642 | 16,75 |
Ağustos 2018 | 4,978 | 0,122 | 2,507 | 19,43 |
Eylül 2018 | 4,833 | -0,145 | -2,913 | 15,95 |
Ekim 2018 | 4,620 | -0,213 | -4,407 | 10,84 |
Kasım 2018 | 4,745 | 0,125 | 2,706 | 13,84 |
Aralık 2018 | 4,750 | 0,005 | 0,105 | 13,96 |
NOT: 2018 yılında ASKİ "Su Tüketim Faturası"nda yer alan ?ŞBYOB` (maktu her faturada 5,00 TL) ile ?KDV Tutarı (TL) %18` kalemindeki bedel Ocak 2019 dönemi faturalarına yansıtılmamıştır (boş bırakılmış, bedelleri alınmamıştır).
Oysa ?Çevre Temizlik Vergisi`ne ciddi zam yapılmıştır! 2018 yılında su birim fiyatının yaklaşık %6,74`ü oranında fatura toplam bedeline eklenen vergi, 2019 yılının ilk üç aylık döneminde %8,29 olarak tahakkuk ettirilmiştir?